(TT&VH Online) - Chưa có nhân vật biếm họa Việt Nam nào mà sống dai liên tục cả hơn mười năm trên mặt báo, nổi như cồn khắp cả nước, thậm chí còn xuất ngoại sang tận Paris, đi vào thơ ca, nhạc, kịch, chèo... như cặp bài trùng Lý Toét và Xã Xệ.
Lý Toét: Cao, gầy gò, tóc búi củ hành, râu ria lởm chởm, mặt mày khắc khổ, mồm rộng tới mang tai, đầu đội khăn xếp, áo dài, tay luôn cầm một cái ô, đôi giày chuyên cắp ở nách vì sợ bị mòn.
Xã Xệ: Lùn, mập ú, đầu trọc lốc có độc một sợi tóc, má phính, dẩu mỏ, thỉnh thoảng diện áo véc đàng hoàng, ưa làm sang.
Vì hai nhân vật biếm họa này quá nổi tiếng cho nên từ hàng chục năm nay có rất nhiều người quan tâm, tìm hiểu ai là người sáng tác họ, thêm vào đó là chuyện ngoài các tranh biếm họa Lý Toét, Xã Xệ đăng trên báo Phong Hóa và Ngày Nay của Tự lực văn đoàn, rất nhiều tờ báo khác khắp Bắc, Trung, Nam thoải mái bắt chước vẽ cặp bài trùng này, vì đơn giản có Lý Toét & Xã Xệ trên mặt báo thì báo bán chạy. Nói theo cách nói bây giờ là “vi phạm bản quyền” nên việc xác minh họa sĩ nào là tác giả của hai nhân vật này là cần thiết , có ý nghĩa lịch sử nhất định.
Rất nhiều ý kiến khác nhau, có người cho là tác phẩm của HS Bút Sơn từ Sài Gòn gửi ra dự thi tranh biếm họa của báo Phong Hóa, có người bảo đó là con đẻ của HS Mạnh Quỳnh, có người khẳng định là cặp bài trùng này do HS Rigt (Nguyễn Gia Trí) và Tô Tử (Tô Ngọc Vân) sinh ra... Nhưng họ không đưa ra được chứng cứ cụ thể, thuyết phục nào.
Qua tìm hiểu nhiều tư liệu khác nhau, tôi cho rằng, Nhất Linh (khi vẽ lấy bút danh là Đông Sơn) chính là cha đẻ của nhân vật biếm họa Lý Toét, đúng như bài viết Lý Toét, Xã Xệ họ là ai? của Vương Trí Nhàn đăng trên TT&VH ngày 15/2/2005, với dẫn chứng cụ thể hình Lý Toét do Nhất Linh buồn tay vẽ chơi nằm ngay trên măng-set nhật báo Phụ nữ Thời đàm ra ngày 10/11/ 1930 đến 17/9/1933 đổi thành tuần báo gọi là Phụ nữ Thời đàm tuần mới.