Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ và sự phát triển không ngừng của công nghệ, ngành báo chí truyền thông Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt chiến lược quan trọng. Đó là 1 trong những nội dung được tập trung thảo luận tại Hội thảo "Đón đầu tương lai báo chí: Kiến tạo mô hình bền vững", diễn ra tại Hà Nội ít ngày trước.

Đây là sự kiện do Công ty Global PR Hub (đơn vị tư vấn truyền thông tích hợp tại khu vực Đông Nam Á) tổ chức, với sự cố vấn chuyên môn từ Hội Nhà báo Việt Nam, quy tụ nhiều vị lãnh đạo các cơ quan báo chí.

Tại hội thảo, bà Lê Mai Anh, Giám đốc khu vực Đông Nam Á của Global VR Hub, đã chia sẻ những quan điểm sâu sắc về xu hướng toàn cầu và thách thức mà ngành báo chí Việt Nam cần đối mặt trong giai đoạn 2025 - 2026. Bà Mai Anh cho rằng: Báo chí không còn chỉ là thích ứng với sự thay đổi mà cần chủ động dẫn dắt quá trình chuyển đổi toàn diện. Sự gia tăng mạnh mẽ của chuyển đổi số, nhu cầu ngày càng cao về cá nhân hóa nội dung, cùng với việc phát triển bền vững trở thành yếu tố không thể thiếu trong chiến lược dài hạn, đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các cơ quan báo chí phải đổi mới tư duy và phương thức hoạt động.

Theo chuyên gia này, báo chí truyền thống đang chịu áp lực lớn từ sự thay đổi hành vi tiêu dùng thông tin của độc giả, với khối lượng thông tin ngày càng đa dạng và phức tạp. Phóng viên không chỉ phải đối mặt với áp lực từ độc giả, ban biên tập mà còn phải cạnh tranh với nhóm sản xuất nội dung do người dùng tạo ra (UGC). Đồng thời, việc thu gọn bộ máy đòi hỏi mỗi tòa soạn và phóng viên phải nâng cao hiệu quả công việc, đảm bảo năng suất trong bối cảnh nguồn lực hạn chế.

Ở góc độ khác, báo cáo toàn cảnh báo chí và truyền thông 2025 - 2026 do Global VR Hub và MGID công bố cho thấy, khoảng 53% phóng viên trên toàn cầu đã sử dụng các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) để hỗ trợ tác nghiệp, tăng 6% so với năm trước. Các công cụ AI phổ biến bao gồm tổng hợp nội dung, chuyển đổi audio sang văn bản, gợi ý câu hỏi phỏng vấn, xây dựng dàn ý và nghiên cứu dữ liệu cho các chủ đề mới.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích, việc ứng dụng AI cũng đặt ra những thách thức về chất lượng và tính sáng tạo của nội dung. Có tới 58% phóng viên lo ngại sản phẩm tạo ra từ AI chưa đảm bảo chất lượng, và 54% cho rằng nội dung thiếu tính sáng tạo và đồng nhất. Điều này đòi hỏi các cơ quan báo chí phải cân bằng giữa việc tận dụng công nghệ và giữ vững chất lượng, bản sắc riêng của báo chí truyền thống.

Một điểm đáng chú ý khác là sự lên ngôi của nền kinh tế sản xuất nội dung. Các phóng viên hiện nay phải cạnh tranh với nhóm sản xuất nội dung UGC, những người có kiến thức chuyên môn sâu, tiếp cận độc giả gần gũi và có khả năng chuyển đổi cao hơn. Nội dung UGC thường là các định dạng mềm như hình ảnh, văn bản ngắn, trong khi báo chí truyền thống vẫn giữ vai trò quan trọng với các bài viết dài, chuyên sâu.

Tương tự, báo cáo Triển vọng năm 2025 (World Press Trends Outlook) của Hiệp hội Báo chí và các Nhà xuất bản Tin tức thế giới (WAN-IFRA) cũng cho biết, trong những năm gần đây, doanh thu từ báo in giảm, quảng cáo online tăng nhưng vẫn chưa đủ bù đắp. Trung bình doanh thu kỹ thuật số tăng khoảng 7% mỗi năm…

Từ bức tranh toàn cảnh vừa được trình bày, có thể thấy báo chí không chỉ đang trải qua những thay đổi mang tính thời điểm mà đang bước vào giai đoạn chuyển mình chiến lược, trong đó xu hướng phát triển bền vững trở thành yêu cầu cốt lõi. Bên cạnh việc ứng dụng công nghệ, đổi mới nội dung và mở rộng nền tảng phân phối, việc xây dựng mô hình báo chí bền vững về tài chính, tổ chức và sứ mệnh xã hội là bài toán mà nhiều cơ quan báo chí trong và ngoài nước đang cùng nhau tìm kiếm giải pháp.

Việc đón đầu tương lai báo chí đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, từ nhà báo, nhà quản lý đến các chuyên gia công nghệ và kinh doanh, nhằm tạo ra một hệ sinh thái báo chí hiện đại, bền vững và đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của độc giả.

Cũng tại hội thảo kể trên, ông Nguyễn Văn Bá, Tổng Biên tập báo Vietnamnet, đã chia sẻ những quan điểm về mô hình báo chí bền vững trong bối cảnh truyền thông số và sự phát triển của công nghệ hiện đại.

Ông nhấn mạnh: Chất lượng nội dung là trụ cột cốt lõi quyết định sự tồn tại và phát triển của báo chí. Trong kỷ nguyên số, báo chí không thể cạnh tranh về tốc độ đưa tin với mạng xã hội, nhưng có thể tạo ra giá trị bằng các bài viết chuyên sâu, phân tích sâu sắc và phục vụ đúng nhu cầu độc giả.

Ông cũng chia sẻ về thách thức mà báo chí Việt Nam đang đối mặt, bao gồm khủng hoảng thông tin sai lệch, mất dần độc giả trực tiếp do sự phát triển của mạng xã hội, và sự cạnh tranh từ AI trong sản xuất nội dung. Để tồn tại và phát triển, báo chí phải tập trung vào chất lượng nội dung và phục vụ độc giả một cách sâu sắc.

Ông nhấn mạnh tới sự phối hợp chặt chẽ giữa ba trụ cột: nội dung, công nghệ và kinh doanh là yếu tố then chốt để các cơ quan báo chí thích nghi và phát triển trong môi trường truyền thông số. Đội ngũ phóng viên cần hiểu biết về công nghệ và kinh doanh để định hướng nội dung phù hợp với từng đối tượng độc giả.

Cuối cùng, theo nhà báo này, niềm tin, công nghệ và khả năng thích ứng chính là ba trụ cột để các tòa soạn bước vào thời đại mới. Trong đó nội dung không chỉ được sản xuất mà còn cần được phân phối, bảo vệ và đo lường một cách thông minh, minh bạch và hiệu quả. Ông kêu gọi các tòa soạn báo tái định nghĩa vai trò, cấu trúc vận hành và phương thức tiếp cận độc giả để duy trì giá trị và tính bền vững của nghề báo trong bối cảnh hệ sinh thái truyền thông toàn cầu biến đổi nhanh chóng.

Khép lại chuỗi chia sẻ, ông Trần Ngọc Long - Trưởng phòng Truyền thông đa phương tiện, Báo điện tử VietnamPlus (TTXVN) - mang đến góc nhìn về xu hướng kể chuyện đa phương tiện (multimedia storytelling).

Ông Long cho rằng, với sự phát triển mạnh mẽ của internet và mạng xã hội, đặc biệt là các nền tảng như YouTube, TikTok, cách tiếp cận thông tin của giới trẻ đã thay đổi rõ rệt, ưu tiên xem video hơn là đọc báo truyền thống. Kể chuyện đa phương tiện - sự kết hợp giữa hình ảnh, âm thanh và tương tác - trở thành phương thức hiệu quả để truyền tải nội dung sống động, hấp dẫn và tiếp cận rộng rãi hơn. Nhà báo hiện nay có nhiều công cụ hỗ trợ như AI, Canva… để tạo ra các sản phẩm đa dạng từ văn bản, video đến đồ họa và infographic.

Tuy nhiên, ông Long cũng thừa nhận, thách thức lớn là thiếu nhân sự đa năng có thể vừa quay, chụp, dựng phim. Để thích nghi, phóng viên cần linh hoạt, tự học và không ngại đổi mới. Quản lý tòa soạn cũng phải thay đổi tư duy, tổ chức lại quy trình sản xuất để phù hợp với xu hướng đa nền tảng. Bởi, kể chuyện đa phương tiện không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu để báo chí hiện đại giữ vững vị thế, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của độc giả trong thời đại số.