Tết Quý Mão nói chuyện hình tượng mèo trong tem Bưu chính

Hàng năm, vào dịp Tết cổ truyền của dân tộc, Bộ Thông tin và Truyền thông đều phối hợp với Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam phát hành tem Tết. Mẫu tem Tết luôn có nét độc đáo riêng, đặc sắc, mang không khí Tết và truyền tải thông điệp nhất định. 

Bộ tem Tết Quý Mão 2023 với hình ảnh linh vật mèo tươi sáng về sắc màu, mang thông điệp lời chúc về một năm mới trăm điều an khang, vạn điều may mắn, cầu chúc Tết đoàn viên sum vầy, ấm áp đến mọi gia đình.

Tết trên những mẫu tem

Bộ tem “Tết Quý Mão” năm 2023 gồm hai mẫu tem và một blốc do Họa sỹ Nguyễn Quang Vinh thiết kế. Khuôn khổ tem 37mm x 37mm, khuôn khổ blốc 80mm x 80mm (hình thoi). Trung tâm mẫu tem thứ nhất là hình ảnh mèo mẹ và hai chú mèo con đang quấn quýt, vui đùa. Mèo mẹ ôm và cõng mèo con trên lưng. Hình ảnh mèo mẹ được nhân cách để liên tưởng những người mẹ bao dung, ôm trọn con vào lòng, bảo vệ con trước giông tố, sóng gió, vừa sẵn sàng “cõng” con, cùng con vượt bao khó khăn, vất vả trong cuộc sống.

Mẫu tem thứ hai là hình ảnh mèo cha, được khắc họa trên nền màu xanh sắc lạnh. Tông màu này tạo liên tưởng đến hình ảnh người cha đầy mạnh mẽ, có phần “đơn độc”, một mình gánh vác cả “thế giới” trên lưng để bảo vệ sự bình yên cho gia đình nhỏ của mình.

Các chú mèo trong hai mẫu tem được sắp xếp đối xứng, hướng vào nhau như mong ước về sự đoàn viên, sum vầy ngày Tết đã được thể hiện trên mẫu blốc tem. Khung cảnh ấm áp của gia đình mèo gợi cho người xem nỗi nhớ nhung, thúc giục mọi người nhanh nhanh về với gia đình, tận hưởng những phút giây hạnh phúc bên người thân yêu.

Bà Ngô Hoài Thanh, Trưởng Ban Tem bưu chính, Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam nhận xét, hình ảnh Mão (con mèo) trên tem Tết năm nay đã được tác giả thể hiện theo phong cách hiện đại, đường nét dứt khoát, mạnh mẽ nhưng vẫn toát lên nét mềm mại, uyển chuyển.

Trên tem Tết Quý Mão, hình ảnh quen thuộc của ngày Tết như hoa đào, hoa mai, bánh chưng, bánh dày và bao lì xì đỏ… đều được họa sỹ khéo léo đưa vào. Đặc biệt, hình ảnh đàn chim én tung bay được khắc họa trên nền blốc tem với ý nghĩa báo hiệu một năm mới rộn ràng, đầy hứa hẹn sắp đến.

Họa sỹ Nguyễn Quang Vinh chia sẻ, khi thiết kế bộ tem “Tết Quý Mão”, điều anh tâm đắc nhất là bộ tem khắc họa rõ nét tình cảm gia đình. Mèo con được mẹ cõng, vòng tay ôm mẹ, biểu hiện tình mẹ con quấn quýt. Tay mèo bố đặt lên vai mèo mẹ như an ủi, miệng thủ thỉ với mèo mẹ, thể hiện rõ tình nghĩa vợ chồng tào khang ấm áp.

Theo chu kỳ 12 năm, mỗi loạt tem Tết sẽ gồm 12 bộ tem về 12 con giáp. Tem Tết Quý Mão là bộ thứ 4 trong seri. Trước đó, Họa sỹ Nguyễn Quang Vinh đã thực hiện các bộ tem Tết các năm Nhâm Dần 2022, Tân Sửu 2021, Canh Tý 2020. Điểm tương đồng giữa các bộ tem Tết là thể hiện linh vật con giáp của từng năm, cùng với nét đặc trưng Tết cổ truyền của người Việt. Tuy nhiên, mỗi mẫu tem lại có những điểm riêng, thậm chí, nhiều chi tiết, hình ảnh lần đầu tiên được đưa lên tem bưu chính.

Họa sỹ Nguyễn Quang Vinh chỉ ra các điểm khác biệt, trong các chi tiết của tem Tết năm Canh Tý (2020), lần đầu tiên trên tem bưu chính có hình ảnh bánh chưng, bánh dày. Năm Tân Sửu (2021) là hình ảnh mâm ngũ quả và năm Nhâm Dần là hình ảnh quả còn của người dân tộc thiểu số. Năm nay, trên tem Tết Quý Mão, hình ảnh bao lì xì cài, cành lộc, đêm Giao thừa với pháo hoa rực rỡ cũng là những hình ảnh lần đầu tiên được thể hiện trên tem bưu chính Việt Nam.

Để đảm bảo tính thống nhất của cả seri tem Tết 12 con giáp, các mẫu tem đều có những hình ảnh chủ đạo, nổi bật của Tết cổ truyền như hoa mai tượng trưng cho miền Nam, hoa đào của miền Bắc. Cái khó cũng là cái đặc sắc, độc đáo của tem Tết là những hình tượng không mới nhưng cách thể hiện lại hoàn toàn mới mẻ, sáng tạo. Họa sỹ Nguyễn Quang Vinh cho biết: Dù nội dung trên tem Tết vẫn là hoa đào, hoa mai, nhưng mỗi năm, hình ảnh lại được họa sỹ vẽ khác nhau. Việt Nam có tới 24 loại hoa mai và rất nhiều loại hoa đào. Đây là sự khác biệt khá tinh tế mà nếu không để ý, mọi người sẽ không nhận ra.

Độc đáo những mẫu tem năm Mão

Tính đến nay, tem bưu chính Việt Nam có 4 bộ tem Tết những năm Mão, gồm: Tết Đinh Mão 1987, Tết Kỷ Mão 1999, Tết Tân Mão 2011 và Tết Quý Mão 2023. Bộ tem đầu tiên về Tết năm mèo là bộ “Tết Đinh Mão” phát hành ngày 6/1/1987 chỉ có một mẫu tem. Tem có màu hồng là chủ đạo, thể hiện cảnh ông và cháu cùng trồng cây mùa Xuân. Chú ý quan sát sẽ thấy dưới chân người ông là chú mèo đang vui đùa với hoa đào. Bộ tem do Họa sỹ Hoàng Thúy Liệu thiết kế.

Bộ tem Tết Kỷ Mão được phát hành ngày 6/1/1999, gồm hai mẫu là “Mèo đi sắm hoa” và “Ngày Xuân lễ hội”, phát hành cùng một blốc mẫu “Mèo mẹ và mèo con” do Họa sỹ Nguyễn Thị Sâm thiết kế. Nội dung tem là hình ảnh được nhân cách hóa “cô mèo” mặc áo hoa cầm cành đào chào đón Xuân về rất nhí nhảnh. Mẫu còn lại là hình hai chú mèo đang đấu vật - một trò chơi dân gian thường diễn ra trong lễ hội mùa xuân. Đặc biệt, blốc tem là hình hình ảnh hai mèo con đang vui đùa với bóng bên mèo mẹ.

12 năm sau, bộ tem Tết Tân Mão phát hành ngày 1/12/2011, gồm hai mẫu do Họa sỹ Nguyễn Du thiết kế. Điểm đặc biệt là bộ tem được in tràn lề, thể hiện phong cách hiện đại giới thiệu hình ảnh gia đình mèo mặc áo gấm hoa trên nền vàng tươi của hoa mai và nền hồng thắm của hoa đào thật sinh động, tươi vui như mừng năm mới đầy hạnh phúc.

Và năm 2023 là bộ tem Tết Quý Mão do Họa sỹ Nguyễn Quang Vinh thiết kế.

Chị Nguyễn Hà Thu (Tập thể Bách Khoa, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) chia sẻ: Với người chơi tem, tem Tết là một món ăn tinh thần không thể thiếu. So sánh 4 bộ tem Tết các năm Mão, ngoài những nét đặc sắc, khác biệt trên tem còn là những cảm xúc rất riêng.

Bộ tem Tết Đinh Mão (1987) chỉ có một mẫu tem, nội dung tem chỉ có ba màu chính là hồng, trắng và đen. Nét vẽ tay rất giống hình minh họa trong những cuốn sách giáo khoa những năm đó. Nhìn tem, chị Nguyễn Hà Thu nhớ về một thời gian khó khăn của Việt Nam được gọi là “những năm sau bao cấp”. Càng về sau, khi đất nước phát triển, đời sống của người dân no ấm, đủ đầy hơn, nội dung trên tem cũng phong phú hơn. Đặc biệt, chất liệu tem, phong cách thể hiện, màu sắc… có sự thay đổi với nhiều cải tiến, hiện đại khiến tem mới, bắt mắt.

Anh Ngô Anh Sơn ( ở Hoàng Mai, Hà Nội) cho biết, những năm 1990 - 2000, phong trào chơi tem được các em học sinh các trường cấp 2, 3 ở Hà Nội yêu thích. Ngày đó, học sinh không có nhiều trò chơi hay đồ sưu tập như bây giờ nên những con tem được học sinh rất trân trọng. “Nếu như bây giờ, trẻ con khoe nhau bộ sưu tập robot, siêu nhân, lego, ô tô…, những cô cậu học trò cấp 2 những 90 của thế kỷ XX rất tự hào khoe nhau sổ sưu tập tem. Tất nhiên, thời còn nghèo khó, lại là học sinh, sổ sưu tập tem có khi chỉ là quyển vở, cuốn sổ tay với vài chục con tem. Tem không đủ bộ, nhiều con không còn nguyên dạng nhưng chúng là tài sản quý giá với tôi. Bây giờ, cuộc sống đầy đủ hơn, trẻ con nhiều lựa chọn hơn nên dường như không còn mặn mà với tem nữa”, anh Anh Sơn tâm sự.

Mỗi năm, không khí những ngày Tết đến Xuân về đều được khắc họa, lưu giữ trong một phần trong tem. Cùng với sự phát triển của xã hội, tem Tết luôn thay đổi và mang những giá trị riêng. Những thiết kế độc nhất trên nội dung tem, chất liệu tem, công nghệ in ấn, phát hành… đã tạo cho tem sự hấp dẫn riêng có. Những họa sỹ thiết kế tem Tết luôn sáng tạo để mang đến những trải nghiệm mới trên nền chất liệu của Tết cổ truyền dân tộc Việt. Đây cũng là cách sáng tạo nhằm giới thiệu và truyền đi thông điệp văn hóa Tết của dân tộc đến người yêu tem trong nước và quốc tế.