Chuyện những nghệ sĩ nổi tiếng ở Trung tâm dưỡng lão Thị Nghè (kỳ 4 & hết): Tuổi 97 vui khỏe của NSƯT Ngọc Đán

Trong quá khứ, khi làm lại giấy tờ, bà bị ghi nhầm thành Ngọc Đáng, dù tên chính xác là Ngọc Đán - vốn được thầy tuồng chiết tự từ "vũ đán" (người đàn bà đóng vai võ nghệ) để đặt cho. Chính vì điều này mà đôi khi có sự nhầm lẫn giữa bà - một nghệ sĩ sinh 1927, chuyên đóng cải lương kiếm hiệp - với NSƯT Ngọc Đáng (1951 - 2022) thuộc thế hệ đàn em, chuyên đóng cải lương Hồ Quảng.

Dù nhiều lần đã nhắc người viết bài hãy ghi là Ngọc Đán, nhưng bà vẫn thường bị ghi nhầm thành Ngọc Đáng. "Thôi thì Đán hay Đáng gì cũng được, dù hai nghĩa, hai người khác nhau" - bà hài hước nói.

Cải lương như duyên phận

Thật ra, gia đình bên nội bà không hề ưa cải lương, nhất là bà nội bà từng cấm các con đi coi hát và theo nghề hát, vì quan niệm "xướng ca vô loài". Thế nhưng, cha của bà cũng đã trót mê, rồi bỏ nhà theo gánh cải lương, sau đó lại cưới người vợ là đào hát, dẫn về ra mắt gia đình, khiến bà nội càng chướng mắt.

Rồi đôi vợ chồng đào kép Đỗ Văn Lãnh - Dương Thị Thành nhấn thêm một bước lớn, đó là khởi nghiệp làm bầu gánh, sau đó sinh ra đứa con là Ngọc Đán. Suốt tuổi thơ, Ngọc Đán sống gần bà nội, luôn nghe bà nội căn dặn: "Con đừng đi theo phường vô loài, bà nội cấm".

Nhưng cấm gì thì cấm, 11 tuổi, Ngọc Đán đã theo gánh hát Hậu Tấn vì có giọng ca trong trẻo, cao vút. 17 tuổi, bà hát chung với kép Hoàng Kinh. Ông đã có 6 đời vợ, bị bà ghét cay ghét đắng, nhưng không ngờ ông cứ theo tán tỉnh dai dẳng và bà trở thành người vợ thứ 7 của ông. Kép Hoàng Kinh khi lên sân khấu thường trở nên đẹp lộng lẫy, tuy đóng vai phản diện, nhưng lúc ăn năn sám hối lại vô vọng cổ ngọt lịm, đốn tim bao khán giả.

Giai đoạn rực rỡ của Ngọc Đán là khi bà diễn tại đoàn Ngọc Kiều vào thập niên 1960 với các vở Tuyết phủ chiều Đông, Đôi mắt giai nhân, Mộng đẹp đêm trăng… Khi đó, đoàn Ngọc Kiều hốt bạc liên tiếp. Giai đoạn sau, hai ông bà Hoàng Kinh - Ngọc Đán tách ra lập gánh hát riêng, đồng cam cộng khổ rất nhiều năm, trước khi rã gánh vào 1975.

Trong một lần trao đổi về sân khấu, nghệ sĩ Ngọc Giàu chia sẻ: "Mỗi khi về Sa Đéc, Đồng Tháp, hỏi cô đào Năm Đán con của bầu Tân Thinh (cha bà) thì ai cũng biết. Quá khứ huy hoàng một thời của bà làm rạng danh gia tộc. Cũng phải kể đến vai trò vừa làm bầu gánh vừa làm nghệ sĩ của Ngọc Đán. Trong giới sân khấu cải lương, những người kiêm nhiệm mà thành công như vậy chỉ đếm trên đầu ngón tay, ví dụ NSND Bảy Nam, NSND Phùng Há, Kim Chưởng, Kim Chung, NSƯT Út Bạch Lan…".

Thật sự, Ngọc Đán đã dành hết thanh xuân cho cải lương, và bà cũng không hối tiếc gì, bởi bà đã có tên tuổi, có ấn tượng tốt trong lòng khán giả cùng đồng nghiệp. Bà đã được sống trọn vẹn với nghề, lúc cuối đời thì về viện dưỡng lão sống trong sự chia sẻ của đồng nghiệp, trong tình thương của khán giả.

Sống thọ, khỏe và vui

Thật hiếm có nghệ sĩ nào được như Ngọc Đán, sống thọ, lại hiếm khi bệnh tật, lúc nào cũng thấy bà vui vẻ. Dấu vết thanh xuân của bà vẫn còn lưu lại trên gương mặt già nua nhưng rất tươi tắn, nước da trắng trẻo, miệng lúc nào cũng như cười, đôi mắt lanh lợi, đặc biệt vẫn còn có thể ca hát mỗi khi có dịp lễ Tết, dịp gặp gỡ khán giả đến thăm.

Ai vào thăm viện dưỡng lão cũng thấy bà ngồi rất đẹp ở chiếc ghế dựa, tay phe phẩy cái quạt, trông thanh thản và dễ thương. Dùng từ "dễ thương" đối với một cụ già e rằng hơi "kỳ kỳ", nhưng thực sự không biết dùng từ nào chính xác hơn. Bởi, gương mặt bà khả ái lạ lùng.

Lần nào ca sĩ Mỹ Tâm vào thăm, bà cũng muốn hát chung bài Làng tôi (nhạc sĩ: Chung Quân) và bài Đồng chí (thơ: Chính Hữu, nhạc: Minh Quốc). Nhìn Mỹ Tâm chơi guitar, vui vẻ hát cùng Ngọc Đán, thắm tình nghệ sĩ, chúng ta mới thấy giữa họ dường như không còn chuyện phân biệt tuổi tác, thời gian.

Ở tuổi xấp xỉ 100, nghệ sĩ Ngọc Đán còn có một điểm đặc biệt là quanh năm không hề đau ốm gì, không uống viên thuốc nào. Khám bệnh, bà hoàn toàn không bị tim mạch, huyết áp, tiểu đường - những bệnh thường thấy của tuổi già. Bà ít ăn thịt cá, chỉ ăn nhiều rau xanh, không ăn tối, dù quà bánh người ta biếu rất nhiều. Mỗi sáng bà tập thể dục bằng cách đi quanh sân và leo lên, leo xuống cầu thang, dắt theo con chó tên Mồ Côi như một người bạn tri kỷ.

Bà nói: "Phải tập thể dục đều mới giữ được sức khỏe, đau bệnh thì cũng cực cho người chăm sóc mình. Con cháu mình không có ở đây, mà để người khác chăm thì lòng cũng áy náy. Bệnh thì đành chịu để người ta chăm thôi, nhưng hạn chế chừng nào tốt chừng nấy".

Nghệ sĩ Ngọc Đán thích nhất ca khúc Làng tôi, thường hát khi có lễ Tết, có khách đến thăm. Bà nói hát bài đó để nhớ làng quê Sa Đéc nơi bà sinh ra, có dòng sông ngọt ngào, có làng hoa rực rỡ, có tiếng quết bánh phồng mỗi độ Xuân về, có hương trầm của những mái chùa cổ… Sa Đéc và nhà nội với bà là một ký ức không phai!

Chuyện những nghệ sĩ nổi tiếng ở Trung tâm dưỡng lão Thị Nghè (kỳ 1) - Nghệ sĩ Huỳnh Thanh Trà: 'Xa sàn diễn, tôi buồn khủng khiếp'