Đối thoại Nga-Mỹ: Điểm khởi đầu cho quá trình 'tan băng'

(giaidauscholar.com) - Cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo Nga-Mỹ kể từ khi Tổng thống Biden nhậm chức đã khép lại. Những thông điệp thẳng thắn được cả Nga và Mỹ đưa ra tại cuộc gặp lần này được dư luận đánh giá là một diễn biến khá bất ngờ và được hy vọng là bước khởi đầu đáng ghi nhận cho quá trình “tan băng” trong quan hệ song phương.

Tổng thống Putin chỉ trích những thế lực muốn phá quan hệ Nga-Mỹ

Ngày 19/7, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chỉ trích những “thế lực” tại Mỹ muốn phá hoại quan hệ Moskva-Washington để phục vụ tham vọng chính trị của mình.

* Quan hệ ở mức thấp nhất trong nhiều năm

Nga và Mỹ có nhiều bất đồng nghiêm trọng trong việc đánh giá tình hình quốc tế, trong cách tiếp cận các nhiệm vụ phải giải quyết để bình thường hóa tình hình. Quan hệ giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới đã xấu đi trong một thời gian dài.

Sau một loạt các vụ trục xuất ngoại giao "ăn miếng trả miếng", các biện pháp trừng phạt mới chống Nga liên quan đến dự án đường ống dẫn khí đốt “Dòng chảy phương Bắc 2” đưa khí đốt Nga sang tiêu thụ tại Đức và châu Âu cùng việc Chính phủ Nga tuyên bố chính thức coi Mỹ và Cộng hòa Czech là những quốc gia “không thân thiện”, sự đối đầu giữa hai nước trên một số mặt trận như Syria, Ukraine, Belarus, rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở và không gian mạng, quan hệ Mỹ-Nga được xem như đã quay trở về mức thấp thời Chiến tranh Lạnh.

Thậm chí, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nhận định quan hệ Nga-Mỹ ở thời điểm hiện tại còn tồi tệ hơn so với thời kỳ Chiến tranh Lạnh do thiếu sự tôn trọng lẫn nhau. Tình trạng này đương nhiên có thể tác động “khôn lường” đến các vấn đề trên thế giới. Theo đánh giá của Văn phòng Tổng thống Nga, “quan hệ Nga-Mỹ đã bị suy giảm trong nhiều năm và hiện đang ở trong tình trạng không thể hài lòng. Các kênh tiếp xúc đã bị đình chỉ gần như trong toàn bộ các vấn đề phối hợp hành động song phương”.

• Điện Kremlin tiết lộ chủ đề cuộc gặp thượng đỉnh Nga-Mỹ
• Cơ hội tháo gỡ thế đối đầu Nga-Mỹ

Về phần mình, ông chủ Nhà Trắng cũng đồng ý với nhận định của Tổng thống Putin rằng “quan hệ Nga-Mỹ xấu đến mức thấp nhất trong nhiều năm gần đây". Bản thân ông Biden sau khi nhậm chức cũng không có ý định “cài đặt lại” mối quan hệ với Nga giống như một số tổng thống Dân chủ tiền nhiệm, thậm chí còn thực thi chính sách được đánh giá là khá cứng rắn trong quan hệ với Moskva.

Còn đánh giá về những căng thẳng giữa Nga và Mỹ sau khi Tổng thống Biden nhậm chức, giới chuyên gia cùng chung nhận định khó có thể hy vọng vào sự cải thiện về chất trong quan hệ hai nước thời gian 4 năm tới, nhất là khi cạnh tranh chiến lược giữa hai nước ngày càng gay gắt. Điều đó khiến quan hệ Nga-Mỹ khó có thể đạt được sự chuyển biến tích cực.

* Kết quả ngoài mong đợi

Cuộc gặp thượng đỉnh Nga-Mỹ lần này được tổ chức tại Geneva (Thụy Sĩ) ngày 16/6 theo đề xuất của Tổng thống Joe Biden, và một sự kiện được đánh giá là quan trọng, có thể giúp ngăn chặn mối quan hệ song phương tiếp tục "trượt dốc". Tuy nhiên, nhìn vào danh sách dài những mâu thuẫn, bất đồng giữa Nga và Mỹ thời gian qua, có thể hiểu vì sao đa số đều tỏ thái độ thận trọng về kết quả cuộc gặp thượng đỉnh này.

Ngay cả Nga và Mỹ đều không đặt kỳ vọng sẽ đạt được bất kỳ bước đột phá nào do khả năng xuất hiện những bất đồng lớn. Thế nhưng, hai nhà lãnh đạo đều hy vọng cuộc hội đàm có thể dẫn tới một mối quan hệ ổn định và dễ dự đoán hơn, hay nói cách khác là hai bên có thể quản lý mối quan hệ và hạn chế ảnh hưởng khi phát sinh các bất đồng trong tương lai.

Trên thực tế, với tư cách là hai cường quốc thế giới, Nga và Mỹ có rất nhiều chủ đề đưa ra thảo luận, từ các vấn đề song phương đến các cuộc đàm phán đa phương, từ các cuộc xung đột khu vực đến các chủ đề an ninh quốc tế. Đáng chú ý, hai nhà lãnh đạo đã đạt được nhất trí trong ba vấn đề quan trọng.

Thứ nhất là về ổn định chiến lược, hai bên ra tuyên bố chung, đồng thời nhất trí sẽ tiến hành tham vấn liên ngành do bộ Ngoại giao hai nước chủ trì về việc triển khai Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (START-3). Theo tuyên bố chung, Nga và Mỹ sẽ sớm khởi động đối thoại toàn diện về ổn định chiến lược, thông qua đó tạo ra nền tảng cho việc kiểm soát vũ khí và giảm thiểu rủi ro trong tương lai.

Hai là về đối ngoại, hai bên nhất trí cử đại sứ của mình quay lại làm nhiệm vụ tại nước kia cũng như khởi động tham vấn giữa hai bộ Ngoại giao. Sự trở lại của các đại sứ là bước quan trọng có thể giúp bình thường hóa hoạt động của các cơ quan đại diện ngoại giao hai nước, vốn bị đình trệ thời gian gần đây sau khi Mỹ và Nga có những động thái trừng phạt-đáp trả lẫn nhau, kể cả việc trục xuất các nhà ngoại giao của nhau hồi tháng 4 vừa qua.

Thứ ba, về vấn đề an ninh mạng, hai bên cũng sẽ tiến hành tham vấn cụ thể. Tháng 9 năm ngoái, Tổng thống Putin đã công bố một chương trình toàn diện khôi phục sự hợp tác Mỹ-Nga trong lĩnh vực an ninh mạng và Moskva rất chờ đợi một phản ứng tích cực từ phía Washington.

Phát biểu sau cuộc gặp, Tổng thống Nga Putin đánh giá đây là cuộc đối thoại khá cởi mở và thẳng thắn, trong đó hai bên không tìm cách gây áp lực cho nhau. Về phần mình, Tổng thống Mỹ Biden cho biết những tháng sắp tới sẽ là một "bài kiểm tra" về việc liệu cuộc thảo luận giữa hai tổng thống tại Geneva có thể đưa Mỹ và Nga đến gần hơn với sự cải thiện quan hệ hay không.

* Sẵn sàng đối thoại

Theo các nhà phân tích, dù tiếp tục chính sách trừng phạt và kiềm chế Nga, chính quyền của Tổng thống Mỹ Biden vẫn tìm cách đối thoại với Nga, đặc biệt là trong những vấn đề khó có thể giải quyết nếu như không có sự tham gia của Moskva. Bên cạnh đó, duy trì đối thoại với Moskva có lẽ là con đường khả dĩ nhất để có thể tạo ra được những đột phá trong việc giải quyết nhiều vấn đề an ninh cấp bách trên thế giới.

Phía Mỹ đã cho rằng, gặp gỡ với các nhà lãnh đạo có nhiều bất đồng với Mỹ như nhà lãnh đạo Nga là thực sự quan trọng và rằng “mục tiêu của Tổng thống Biden là để hai nước Mỹ và Nga hướng đến một mối quan hệ ổn định hơn”. Cố vấn đặc biệt của Tổng thống Mỹ Eric Green cũng thừa nhận rằng “dù muốn hay không, Mỹ vẫn phải làm việc với Nga về một số thách thức cốt lõi trên thế giới”. Tổng Thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) Jens Stoltenberg cho biết “cần đối thoại với Nga một phần để hướng tới mối quan hệ tốt đẹp hơn".

Còn phía Nga đã nhiều lần tuyên bố sẵn sàng cùng với Mỹ nỗ lực đối thoại làm lành mạnh hóa quan hệ song phương, trên các nguyên tắc bình đẳng và tôn trọng lợi ích của nhau. Đồng thời, Nga xác định việc bình thường hóa quan hệ song phương là cần thiết cho cả Nga và Mỹ. Kể từ sau cuộc điện đàm giữa hai tổng thống hồi tháng 4 năm nay, hàng loạt các cuộc gặp giữa lãnh đạo các bộ ngành đã được tổ chức để chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh mà hai bên đánh giá là “mang tính xây dựng” này.

Như vậy, có thể nói việc Nga-Mỹ đạt được kết quả ngoài mong đợi trong cuộc gặp thượng đỉnh lần này chính là vì hai nước đã tỏ thiện chí đối thoại. Việc các bên sẵn sàng lắng nghe quan điểm của nhau về các vấn đề còn khác biệt là điểm khởi đầu tích cực, có thể tạo ra cơ hội cho các cuộc đối thoại tiếp theo về những giải pháp cụ thể hơn. Và sẵn sàng đối thoại để đạt được sự ổn định chiến lược chính là một trong những kết quả đáng chú ý nhất của hội nghị thượng đỉnh Nga-Mỹ tại Geneva.

Theo các nhà phân tích, Hội nghị thượng đỉnh Nga-Mỹ không thể ngay lập tức cải thiện được mối quan hệ giữa hai nước, nhưng cuộc gặp đã phát đi thông điệp rằng trong bất kỳ hoàn cảnh nào, hai bên vẫn có thể duy trì đối thoại để kiểm soát bất đồng, giúp quan hệ hai bên không đi chệch hướng.

Thanh Lâm - Tổng hợp (Nguồn TTXVN)