(TT&VH) - Công trình "Bổ đề cơ bản", điểm mấu chốt trong "Chương trình Langlands" (chương trình thống nhất lý thuyết số và lý thuyết nhóm), từng được cho rằng cần phải nhiều thế hệ các nhà toán học nữa mới có thể hoàn thành, đã được GS toán học Ngô Bảo Châu chứng minh thành công. Công trình này được tạp chí Time (Mỹ) xếp thứ 7 trong số 10 phát kiến khoa học nổi bật nhất thế giới năm 2009 vừa qua. TT&VH xin giới thiệu bài viết về gia đình khoa học này.
“Trung đội đi B” trước cửa nhà hộ sinh
PGS. TS Trần Lưu Vân Hiền sinh năm 1946, người gốc Hà Nội. Năm 1964 bà đỗ vào ngành hóa dược Trường ĐH Bách Khoa. Ra trường bà công tác tại Bộ Y tế, 2 năm sau bà chuyển về Viện Y học Cổ truyền Trung ương đến lúc nghỉ hưu. Bà sinh Châu năm 1972.
Thuở nhỏ, Châu sống với ông bà ngoại. Trong gia đình ông ngoại là người thân thiết với Châu nhất. Thân sinh bà Vân Hiền, cụ Trần Lưu Hân sinh năm 1922 vốn là học sinh trường Bưởi cùng lớp với những nhà trí thức lớn như Hồ Trúc, tức Thứ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Tài Uyên; ông Cay-xỏn Phôm-vi-hản Chủ tịch Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và GS - NGND Ngô Thúc Lanh. Sau khi nước nhà độc lập, hưởng ứng lời kêu gọi xóa giặc dốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông mở trường tư thục đầu tiên của Hà Nội mang tên Chu Văn An tại phố Bạch Mai. Trường hoạt động bằng tiền của gia đình, do ông làm hiệu trưởng. Năm 1946 ông lên Việt Bắc tham gia kháng chiến. Năm 1957 ông về Hà Nội và học khóa 1 tại chức trường ĐH Bách Khoa ngành vô tuyến điện, ông làm việc tại Bộ Văn hóa cho đến lúc nghỉ hưu.
GS-TSKH Ngô Huy Cẩn và Phó GS-TS Trần Lưu Vân Hiền và Ngô Bảo Châu (đứng giữa - ảnh tư liệu gia đình)
Người cha của Ngô Bảo Châu, GS.TSKH Ngô Huy Cẩn là một trong 2 Phó Tiến sĩ của Hà Nội gia nhập quân đội trong đợt tổng động viên năm 1972 , khi đó ông làm việc tại UB Khoa học Kỹ thuật Nhà nước. Trong quân ngũ ông được phân về Phòng Thiết kế Quân giới Tổng cục kỹ thuật, làm nhiệm vụ chế tạo vũ khí. Năm 1987 ông chuyển ngành về cơ quan cũ với quân hàm Trung tá, lúc này đã trở thành Viện KHKT Việt Nam.
Tháng 6/1972, hết thời hạn huấn luyện tân binh, đơn vị Ngô Huy Cẩn chuyển quân lên Hà Bắc. Hành quân qua Hà Nội, ông được tin báo vợ sinh con trai. Cả Trung đội đứng ra xin phép để chàng lính binh nhì có học vị cao và lớn tuổi nhất đơn vị về thăm vợ. Chỉ huy quyết định, đơn vị sẽ ghé qua nhà hộ sinh rồi tiếp tục hành quân. Một cảnh tượng chưa từng có năm ấy đã diễn ra: Trung đội “chuẩn bị đi B” tập trung trước cửa nhà hộ sinh để một người lính được thăm vợ con trước khi lên đường. Giặc Mỹ leo thang đánh phá, thủ đô chuyển mọi sinh hoạt theo tác phong thời chiến. Dù cả Trung đội, rồi chỉ huy đứng ra xin phép nhưng hộ lý kiên quyết không cho vào. Họ chỉ thông báo “hai mẹ con khỏe mạnh”. Không thể đợi lâu, Ngô Huy Cẩn và đồng đội lập tức lên đường.
“Ngày tôi sinh một ngày bỏng cháy…”
Khi mẹ mang bầu Châu cũng là lúc cha đang huấn luyện tân binh. Lương của ông Phó TS tương đương với kỹ sư cấp 1 là 73 đồng chuyển thành phụ cấp binh nhì 5 đồng, bằng vài bát phở thời ấy. Bà Hiền bụng mang dạ chửa cùng cơ quan đi sơ tán, bữa đói bữa no. “Thời ấy quá kham khổ nhưng cả nước khó khăn nên mình không cảm nhận được cái khó” - bà kể lại. Chuẩn bị đến ngày sinh, bà quay về Hà Nội.
Châu chào đời vào những ngày đế quốc Mỹ thực hiện âm mưu hủy diệt “đưa Hà Nội về thời kỳ đồ đá”. Vừa sinh xong, hai mẹ con phải chuyển xuống một cửa hầm của nhà hộ sinh Ngô Quyền tránh bom. Trong căn phòng nhỏ ở gôi nhà 47 Hàng Bài gần rạp Tháng Tám, bà nhờ họ hàng đào một cái hầm để hai mẹ con trú ẩn trong những đợt đánh phá của kẻ thù.
Anh em cùng Trung đội của Ngô Huy Cẩn thường dành suất sữa của mình để ông gửi về cho con. Đó là loại sữa đặc có đường của Liên Xô viện trợ. Châu rất mê uống sữa. Sau này khi mọi người hỏi về Châu, bà chỉ cười hiền: “Châu học giỏi có khi là do được ăn nhiều sữa của Liên Xô”.
Thi trượt...
Lúc 4 tuổi Châu biết đọc báo, mẹ đã rất ngạc nhiên: Ai dạy con? Châu nói “chị Vinh”. Nhà Châu ở tầng trên, Vinh lớn tuổi hơn Châu, ở tầng dưới. Khi chơi với nhau, thỉnh thoảng Vinh dạy Châu học.
Cấp 1, Châu thi vào Trường Thực nghiệm Giảng Võ, trường thực nghiệm đầu tiên tại Việt Nam. Châu được các thầy cô giáo chú ý bởi tính hiếu học và hiếu động. Châu nghĩ rất nhanh và nói rất nhiều, cậu bé thích có dịp kể cho các bạn nghe những câu chuyện mà mình đã đọc và thích được các thầy cô giáo hỏi để được đưa ra giải đáp. Ở lớp Châu hay tranh luận với mọi người và không ngủ trưa như các bạn khác. Thầy Hồ Ngọc Đại vẫn còn nhớ Châu là một trong những học sinh ông ấn tượng nhất trong cuộc đời dạy học của mình.
Hết cấp 1, Châu thi vào lớp chuyên toán của Trường cấp II Trưng Vương và … trượt. Do học sinh thi vào chuyên toán đã được học cách giải toán bài bản và luyện thi theo kiểu "gà nòi", còn cách học của Châu khác xa so với cách học đó. Bà Hiền phải xin cho con trai được theo học lớp thường của Trường Trưng Vương để năm sau thi lại vào lớp chuyên toán. Ban đầu Châu không được nhận vì đã từng thi trượt nên bị các thầy đánh giá thấp. Tuy nhiên, chỉ một thời gian theo học, thầy Tôn Thân, chủ nhiệm lớp chuyên toán, đã nhận ra tài năng đặc biệt của Châu. Thầy Tôn Thân vốn là cháu của nhà giáo dục Phạm Quỳnh nổi tiếng đầu thế kỷ 20. Ông là người dạy toán nổi tiếng Hà Nội, được nhà nước phong danh hiệu NGND. Ông nói với bà Vân Hiền: “Châu thi lại chắc chắn sẽ đỗ”. Và kì thi năm đó, Châu đỗ với số điểm ở tốp đầu.
Thầy Tôn Thân có kiểu dạy đặc biệt, khi ra bài ông chỉ chấm 5 người giải nhanh nhất, và hầu như lúc nào Châu cũng nộp bài đầu tiên. "Nhất quỷ nhì ma...", các bạn cùng lớp xin thay đổi chỗ ngồi, xếp Châu vào góc lớp để cậu nộp bài chậm hơn. Trường Trưng Vương có một giai thoại vui: Học sinh Ngô Bảo Châu đứng ở góc lớp không kịp chạy lên nộp bài, chui xuống gầm bàn cũng không được, cậu liền ném vèo cả tập vở viết lời giải lên bàn trước mặt thầy giáo!
Những bước ngoặt cuộc đời
Năm cuối Trường Cấp 2 Trưng Vương, Châu tham dự kì thi học sinh giỏi toán thành phố Hà Nội. Đề thi có một bài toán có vẻ rất đơn giản nhưng khiến các thí sinh hoang mang nhất, đó là có hay không thời điểm 3 kim đồng hồ trùng nhau. Cách làm của Châu ngược lại với tất cả những người khác. Lúc ấy, thầy Tôn Thân cũng chưa nghĩ ra ai đúng, ai sai. Khi công bố kết quả thi, Châu giành giải nhất toàn thành phố với số điểm 19,75/20, kì thi chỉ có thêm một giải 3, không có giải Nhì. Đó là dấu ấn đầu tiên của Châu tại những kì so tài.
Hết cấp 2, Châu thi vào lớp chuyên Toán A0 Trường Đại học Tổng hợp. Năm lớp 11 và lớp 12, Châu đoạt liền 2 Huy chương vàng Olimpic toán quốc tế. Năm 1989, Châu chuẩn bị đi du học Hunggari thì phải ngừng lại vì Chính phủ nước bạn ngừng cấp học bổng. Đúng lúc đó, GS Paul Germain, Tổng Thư ký Viện Hàn lâm Khoa học Pháp, sang làm việc với Viện Cơ học. GS Cẩn đưa Châu đến Viện để con có dịp tiếp xúc với một nhà khoa học lớn. Khi biết Châu đoạt 2 huy chương vàng toán quốc tế, GS Paul Germain rất ấn tượng. Bất ngờ, sau 2 tháng GS Paul Germain gửi thư thông báo ông đã tìm được học bổng ở Pháp cho Châu. Đang học tiếng Hung, Châu chuyển sang học tiếng Pháp. Sau hai tháng học tiếng Pháp do chính ông ngoại dạy, Châu đã vượt qua vòng phỏng vấn gắt gao của ĐSQ Pháp.
Sang Pháp, với vốn tiếng Pháp của hai tháng học tại nhà, Châu học ngay năm thứ nhất của Trường Paris 6, giống như những sinh viên bản địa khác. Năm thứ 2, các GS Trường Paris 6 khuyên anh thi vào Trường Ecole Normal Superior, thường gọi là Trường Sư phạm Paris. Sau 7 năm học tại trường đại học danh tiếng bậc nhất nước Pháp này, Châu hoàn thành chương trình đại học, thạc sĩ và bảo vệ luận án tiến sĩ khi mới 25 tuổi. Tháng 6/2004, anh được công nhận hàm Giáo sư tại Trường Đại học Paris-Sud, hay còn gọi là Trường Paris 11, ở tuổi 32. Một năm sau, Ngô Bảo Châu được đặc cách phong hàm Giáo sư tại Việt Nam.
Ngô Bảo Châu lập gia đình sau khi đã học xong chương trình thạc sĩ. Năm 1995, vợ anh, chị Nguyễn Bảo Thanh theo chồng sang Pháp và hiện nay cả gia đình sống tại Viện Nghiên cứu Princeton của Mỹ, nơi anh làm việc. Họ đã có 3 cô con gái xinh xắn, con gái lớn là Ngô Thanh Hiên 15 tuổi, thứ 2 là Ngô Thanh Nguyên 10 tuổi và em út là Ngô Hiền An 7 tuổi. Các em vẫn nói tiếng Việt và mùa hè năm nào cũng trở về Hà Nội sống với ông bà nội.
Bộ môn thể thao Triathlon (3 môn phối hợp gồm bơi, đạp, chạy) đầy khắc nghiệt sẽ chính thức được đưa vào hệ thống giải quốc gia bằng Giải Vô địchTriathlon Việt Nam 2024. Giải đấu sẽ diễn ra tại Quảng Ngãi từ ngày 13 đến 15 tháng 7.
Đội tuyển futsal nữ Việt Nam do HLV Nguyễn Đình Hoàng dẫn dắt sẽ lên đường sang Trung Quốc tham dự giải giao hữu theo lời mời của nước chủ nhà vào ngày 10/7 tới.
Hàng ngàn người hâm mộ đội tuyển Đức đang bức xúc và yêu cầu Liên đoàn bóng đá châu Âu (UEFA) tổ chức đá lại trận tứ kết EURO 2024 giữa Đức và Tây Ban Nha. Lý do là họ cho rằng "Cỗ xe tăng" đã bị từ chối một quả phạt đền chính đáng ở phút 106.
Bảng màu mới giúp VF 5 Plus thêm một hạng mục đứng đầu phân khúc là lựa chọn màu sơn. Với 4 màu cơ bản, 4 màu nâng cao và thoải mái chọn màu theo ý thích miễn phí trong 4 ngày từ 7-10/7, VinFast VF 5 Plus có thể chiều lòng cả những khách hàng khó tính nhất.
Mới đây, Lưu Diệc Phi xuất hiện cùng cha nuôi tỷ phú khiến mạng xã hội xôn xao. Được biết đây là một trong ba người đàn ông quyền lực đằng sau bóng hình nữ hoàng phim ảnh.
Bộ Nội vụ cho biết tiếp tục tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tăng cường kỷ cương, kỷ luật hành chính, thực hiện nghiêm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức, kể cả đã nghỉ việc, nghỉ hưu.
Gần 20 đại lý với hơn 600 chuyên viên kinh doanh đã có mặt tại sự kiện kick-off F-Zone – tổ hợp dịch vụ - vui chơi – giải trí mới lần đầu tiên xuất hiện tại phía Tây Hà Nội.
Trong khi giá vàng thế giới giảm nhẹ, giá vàng miếng SJC trong nước sáng 8/7 tiếp tục duy trì mức 76,98 triệu đồng/lượng ở chiều bán ra so với chốt phiên hôm qua.
Tin chuyển nhượng hôm nay 8/7: MU tiến gần đến sao Hà Lan đang dự EURO 2024, Man City săn hàng Đức, Liverpool mua sao Brazil, Bayern Munich chiêu mộ thành công Olise...
XSDT 8/7 - Xổ số Đồng Tháp được phát hành bởi Công ty xổ số kiến thiết Đồng Tháp, được quay thưởng trực tiếp vào 16h10 thứ Hai hàng tuần. Kết quả xổ số miền Nam được cập nhật nhanh nhất trên giaidauscholar.com.
XSMN 8/7: Xổ số miền Nam ngày 8/7/2024 gồm các tỉnh TP Hồ Chí Minh, Cà Mau và Đồng Tháp. Theo dõi kết quả XSMN hôm nay thứ Hai ngày 8/7 trên giaidauscholar.com.
XSCM 8/7 - Xổ số Cà Mau được phát hành bởi Công ty xổ số kiến thiết Cà Mau, quay thưởng vào lúc 16h10 thứ Hai hàng tuần. Kết quả xổ số kiến thiết miền Nam được cập nhật nhanh nhất trên giaidauscholar.com
XSHCM 8/7: Xổ số Thành phố Hồ Chí Minh được phát hành bởi Công ty xổ số kiến thiết Thành phố Hồ Chí Minh, quay thưởng vào lúc 16h10 thứ Hai và thứ Bảy hàng tuần.
Tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam đã kết thúc hành trình ở Challenger Cup 2024 với chiến thắng đáng nhớ trước tuyển Bỉ trong trận tranh hạng 3. Các cô gái của chúng ta đã lập tới 5 kỷ lục.
Lịch thi đấu Wimbledon hôm nay - giaidauscholar.com cập nhật lịch thi đấu, lịch trực tiếp tennis đơn nam và đơn nữ giải quần vợt Wimbledon 2024 ngày 8/7, rạng sáng 9/7.