Jane Austen và triển lãm về những phụ nữ bị lãng quên

Nhân kỷ niệm 250 năm ngày sinh nữ văn sĩ người Anh Jane Austen, triển lãm Beyond the Bonnets: Working Women in Jane Austen' Novels (Đằng sau những chiếc mũ trùm đầu: Những người phụ nữ lao động trong tiểu thuyết của Jane Austen) sẽ mở cửa đón khách từ cuối tháng Bảy này.

Những người quản gia, người giúp việc và gia sư trong tiểu thuyết của Austen - vốn chỉ là những người làm nền, giúp cuộc sống của các nữ chính và nam chính "trở nên tốt đẹp hơn" - nay sẽ có được tiếng nói riêng của mình trong một triển lãm đặc biệt.

Những người không thể thiếu

Trong kiệt tác Kiêu hãnh và định kiến (1813) của Jane Austen, nhân vật nữ chính Elizabeth Bennet sau khi đi bộ 3 dặm qua cánh đồng để thăm người chị gái đang ốm đã phải hứng chịu những lời chỉ trích gay gắt vì mái tóc "rối bù" và chiếc váy lót "sâu cả tấc trong bùn".

Còn những người phụ nữ đã chỉnh lại mái tóc xoăn bồng bềnh của Elizabeth và giặt chiếc váy lót bẩn thỉu thì sao? Các tiểu thuyết của Jane Austen có nhắc đến những người phụ nữ lao động này, nhưng chỉ thoáng qua. Giờ đây, một cuộc triển lãm sẽ đưa câu chuyện của họ ra phía trước.

Ngoài đời, bản thân Austen là một trong những phụ nữ lao động nổi tiếng nhất của hạt Hampshire, nằm ở bờ biển phía Nam của nước Anh. Như một phần trong chương trình kỷ niệm 250 năm này sinh của bà, Quỹ văn hóa Hampshire sẽ tổ chức triển lãm Beyond the Bonnets: Working Women in Jane Austen' Novels về phụ nữ lao động.

Triển lãm khám phá những câu chuyện có thật về phụ nữ lao động ở Hampshire thời George (thế kỷ 18 - giữa thế kỷ 19) và tìm ra điểm tương đồng giữa thực tế với hư cấu trên sách. Người xem sẽ được thấy cuộc sống thực đầy bấp bênh của những người phụ nữ thời George trong nỗ lực tìm kiếm cơ hội việc làm.

Hơn thế, tất cả sẽ được kết hợp với di sản của Austen. Thông qua các tác phẩm, những lá thư, tài liệu lưu trữ, đồ vật lịch sử từ Austen, người xem sẽ được thấy rõ cuộc sống của những phụ nữ không được nhắc tới nhiều, nhưng họ lại là nền tảng cho cuộc sống hàng ngày ở Hampshire.

"Phụ nữ lao động không phải là trung tâm, là nhân vật chính trong tiểu thuyết của Austen. Nhưng họ đóng vai trò quan trọng, và đôi khi giúp cốt truyện phát triển" - theo Kathleen Palmer, giám tuyển của triển lãm - "Họ giúp cuộc sống của các nữ chính và nam chính trở nên tốt đẹp hơn. Những thị trấn nhộn nhịp và những ngôi nhà nguy nga sẽ không thể vận hành nếu thiếu những người phụ nữ này".

Qua góc nhìn về cuộc đời của Austen và những nhân vật ít được biết đến của bà, triển lãm tập trung vào 3 nhóm công việc chính của phụ nữ lao động trong thế kỷ 18: dịch vụ gia đình, giáo dục và chăm sóc trẻ em, và thương mại.

Cận cảnh thực tế

Trong những câu chuyện về phụ nữ lao động tại triển lãm Beyond the Bonnets: Working Women in Jane Austen' Novels, nổi bật nhất phải kể tới Susannah Sackree (1761-1851). Bà là bảo mẫu cho 11 đứa con của Edward, anh trai nữ văn sĩ Austen, và sau này là quản gia của gia đình. Bà làm việc cho gia đình cho đến khi qua đời ở tuổi 89. Điều bất thường là gia đình thậm chí đã đặt vẽ chân dung của bà và miêu tả về bà trên bia tưởng niệm là "người giúp việc và người bạn trung thành" và "người y tá được yêu mến".

Một nhân vật có thật khác trong triển lãm là Mary Martin (1730-1823) - người điều hành một nhà trọ ở Basingstoke sau khi chồng bà qua đời. Bà cũng thường tổ chức các buổi dạ hội hàng tháng với sự tham dự của Austen và chị gái Cassandra. Sau đó, bà Martin còn điều hành một cửa hàng vải có kèm thư viện lưu động.

"Sau đó, chúng ta thấy bà Whitby trong Sanditon (tiểu thuyết chưa hoàn thành của Austen), điều hành một thư viện lưu động. Có vẻ, Austen đã đưa những người mà bà tình cờ gặp vào các tiểu thuyết của mình" - Palmer nói.

Một người phụ nữ khác bị buộc phải bước vào thế giới lao động vì người thân qua đời là Ann Freeman. Bà đã tiếp quản công việc kinh doanh của người chồng quá cố với tư cách là thợ lắp kính và xây dựng nó thành một doanh nghiệp thành công với nhiều nhân viên nam.

So sánh nhìn chung, cuộc sống của người giúp việc trong gia đình sẽ gặp nhiều khó khăn hơn hết, cả về khối lượng công việc và điều khoản tuyển dụng. Người giúp việc thường được thuê với mức lương khoảng 8 bảng Anh một năm, bao gồm cả chỗ ở, bữa ăn và đôi khi là quần áo. Họ làm việc theo hợp đồng - điều có nghĩa là nếu nghỉ việc mà không xin phép, họ có thể bị phạt tiền hoặc bị giam giữ tại nhà tù County Bridewell ở Winchester, nơi họ sẽ phải chịu cảnh lao động khổ sai.

Các công việc gia đình như giặt giũ rất nặng nhọc với quần áo, khăn trải giường và các vật dụng gia đình khác phải giặt bằng tay. Theo trang điện tử Jane Austen's World, họ sẽ  phải mất "2 ngày để thực hiện nhiệm vụ đáng sợ này". Vì "nó có nghĩa là phải kéo nước, đun sôi vải cotton và vải lanh, giặt chúng bằng xà phòng kiềm mạnh, xả quần áo bằng nước sạch. Rồi, họ phải kéo thêm nước từ giếng hoặc suối gần đó, xoắn vải để loại bỏ càng nhiều nước càng tốt, phơi quần áo cho khô, rồi cầu nguyện rằng sẽ không có mưa đủ lâu để mặt trời thực hiện nhiệm vụ sấy khô".

Triển lãm Beyond the Bonnets: Working Women in Jane Austen's Novels sẽ diễn ra tại 2 nơi ở hạt Hampshire là trung tâm Arc ở Winchester (từ ngày 26/7 đến ngày 2/11/2025) và tại bảo tàng Willis ở Basingstoke (từ ngày 12/11/2025 đến ngày 22/2/2026).