Mbappe hay nhất đã trở lại: Sự 'tiến hoá' đáng kinh ngạc của một ngôi sao

Kylian Mbappe đang trong những ngày tháng đẹp nhất trong sự nghiệp. Từ sự tiến hoá về mặt lối chơi, từ sự hoàn thiện cả về kĩ chiến thuật… Tất cả đang hội tụ ở chân sút 26 tuổi.

Điều đáng kinh ngạc nhất về quãng thời gian sa sút kéo dài mà Mbappe phải trải qua trong nửa cuối năm ngoái chính là cảm giác hoài nghi đáng sợ khi chứng kiến anh thi đấu. Nó như thể khả năng bứt tốc huyền thoại của anh đã rời bỏ anh vậy.

Dĩ nhiên, anh vẫn cực kỳ nhanh. Và trên giấy tờ, mọi thứ không có vẻ gì là quá tệ. Anh kết thúc mùa giải cuối cùng của mình tại Paris Saint-Germain với thành tích ghi bàn tốt nhất sự nghiệp – 44 bàn thắng trên mọi đấu trường. Sau đó, anh cùng đội tuyển Pháp lọt vào bán kết EURO mùa hè vừa qua. Và chỉ một tuần sau, anh xuất hiện trước hàng vạn người hâm mộ cuồng nhiệt tại Santiago Bernabeu sau khi thực hiện giấc mơ thời thơ ấu: gia nhập Real Madrid.

Thế nhưng, khi anh lững thững bước qua những tuần cuối cùng trong chặng đường 7 năm tại Parc des Princes, khi anh gần như vô hình trong một loạt trận đấu tại EURO và khi anh chật vật tìm chỗ đứng trong những ngày đầu ở thủ đô Tây Ban Nha, một câu hỏi chợt lóe lên: Lần gần nhất Mbappe khiến bạn bật dậy khỏi ghế là khi nào? Lần gần nhất anh hủy diệt một hàng thủ đẳng cấp chỉ bằng một pha bứt tốc duy nhất là khi nào? Lần gần nhất anh khiến cả thế giới bóng đá phải trầm trồ là khi nào?

Sự sắc sảo trong lối chơi của Mbappe đã âm thầm phai nhạt, nhưng khi nó trở lại, nó đã làm cả thế giới bùng nổ.

Trong trận đấu với Atalanta tại Champions League đầu tháng 12, anh thực hiện một pha xử lý xuất sắc khi để đường chuyền của Brahim Diaz lướt qua cơ thể ngay sát vòng cấm, loại bỏ Marten de Roon khỏi cuộc chơi, trước khi tung cú sút sấm sét vào góc trái khung thành.

Trong trận chung kết Siêu cúp Tây Ban Nha tháng tiếp theo, anh vượt qua Alejandro Balde bằng một pha đảo chân đặc trưng rồi bình tĩnh dứt điểm gọn gàng qua Wojciech Szczesny. Hai tuần sau, cú hat-trick vào lưới Valladolid chứng minh rằng, trái với những tin đồn về sự sa sút, sự kết hợp giữa tốc độ chết người và khả năng dứt điểm lạnh lùng – thứ đã làm nên tên tuổi anh – vẫn còn nguyên vẹn và đầy bùng nổ.

Khi đã hoàn toàn thích nghi với cuộc sống ở Madrid, đạt thể trạng tốt nhất và ngày càng hòa nhập với các đồng đội mới, chân sút 26 tuổi một lần nữa có thể tự do di chuyển giữa các cấp độ tốc độ của mình.

Điều gì giúp Mbappe nhanh đến vậy?

Tốc độ đã trở thành một phần trong vũ khí của Mbappe ngay từ những ngày đầu anh bước vào thế giới bóng đá. Nhưng cách anh sử dụng nó, cũng như cách các huấn luyện viên khai thác tối đa thế mạnh này, đã không ngừng tiến hóa.

Cha anh, Wilfried, là một huấn luyện viên bóng đá, còn mẹ anh, Fayza Lamari, từng là một cầu thủ bóng ném. Điều đó giúp Mbappe thừa hưởng những lợi thế di truyền, vốn đã định sẵn anh là một vận động viên có khả năng bùng nổ ngay từ trong bụng mẹ.

Những đoạn video từ thuở nhỏ của Mbappe – khi mới 10 tuổi trong màu áo xanh trắng của AS Bondy, hay khi là tài năng sáng giá tại trung tâm huấn luyện Clairefontaine và sau đó là học viện Monaco – đều cho thấy tốc độ vượt trội của anh. Khi anh bước ra sân chơi chuyên nghiệp cùng Monaco ở tuổi 16, đó cũng chính là điều đầu tiên khiến người ta phải trầm trồ.

Trang The Athletic đã nhờ Tiến sĩ David Lunn, giảng viên cao cấp về cơ sinh học thể thao tại Đại học Leeds Beckett, phân tích những đoạn video về thời gian Mbappe khoác áo Monaco để làm rõ các yếu tố giúp anh có thể di chuyển với tốc độ kinh hoàng như vậy.

"Theo quan điểm cơ sinh học, tốc độ chạy nước rút được quyết định bởi hai yếu tố chính: bước chạy dài (khoảng cách giữa hai bước chân liên tiếp) và tần suất bước chạy (số bước thực hiện mỗi giây)," Tiến sĩ Lunn giải thích.

"Các đoạn video cho thấy Mbappe có thể vượt qua đối thủ chủ yếu nhờ vào bước chạy dài hơn. Nhiều tình huống chứng minh rằng anh thực hiện số bước chạy tương đương đối thủ trong cùng một khoảng thời gian, nhưng luôn là người giành chiến thắng trong cuộc đua tốc độ, điều này chứng tỏ bước chạy dài hơn giúp anh tạo ra sự khác biệt."

"Bước chạy dài này đảm bảo khoảng cách tối ưu từ lúc chân tiếp đất cho đến khi cơ thể anh nhấc lên khỏi mặt sân, tối đa hóa lực đẩy. Anh đạt được điều này nhờ vào chuyển động giống như vuốt móng, với phần hông mở rộng mạnh mẽ, tạo lực đẩy về phía trước – điều đặc biệt quan trọng trong giai đoạn tăng tốc."

Về mặt cơ học, Mbappe dường như được chế tạo một cách hoàn hảo để di chuyển ở tốc độ cao.

Khả năng "vũ khí hóa" tốc độ

Khi Nelson Caldeira lần đầu làm việc với Mbappe, điều khiến ông ấn tượng không chỉ đơn thuần là tốc độ, mà chính là cách Mbappe biến nó thành một thứ vũ khí lợi hại.

Caldeira từng là trợ lý của HLV Leonardo Jardim tại Monaco. Đầu tháng 11 năm 2015, khi Jardim có chuyến đi tuyển trạch ở Argentina, Caldeira chịu trách nhiệm điều hành một buổi tập mà ông không bao giờ quên.

"Tôi vẫn nhớ ấn tượng Mbappe để lại ngay trong buổi tập đầu tiên của mình," ông kể. "Đó là đợt tập trung đội tuyển quốc gia, nên một số cầu thủ vắng mặt. HLV đội B khi đó, Souleymane Cisse, gợi ý chúng tôi nên để mắt tới cậu ấy. Dĩ nhiên, ai cũng có thể thấy tốc độ của Mbappe, nhưng điều tôi để ý là cách cậu ấy sử dụng phần thân trên để đánh lừa đối thủ trước khi nhận bóng, và cách cậu ấy bứt tốc đúng vào thời điểm hoàn hảo nhất."

"Không chỉ là tốc độ. Tác động của những pha tăng tốc của Mbappe lớn hơn rất nhiều, bởi cậu ấy luôn chọn đúng khoảnh khắc đối thủ bị mất thăng bằng hoặc đang đổi hướng."

Thông thường, khi sở hữu một cầu thủ trẻ có tốc độ vượt trội, các huấn luyện viên có xu hướng sử dụng họ ở vị trí chạy cánh. Tuy nhiên, một thử nghiệm chiến thuật trong trận đấu trên sân khách trước chính PSG – đội bóng tương lai của Mbappe – vào cuối mùa giải đầu tiên tại Monaco đã tiết lộ tiềm năng nguy hiểm của anh khi chơi cạnh một tiền đạo cắm.

Trong trận đấu tháng 3/2016 đó, Mbappe khi ấy mới 17 tuổi được bố trí đá lùi sau Vagner Love và có một màn trình diễn đầy năng lượng, giúp Monaco giành chiến thắng 2-0, qua đó chấm dứt chuỗi gần hai năm bất bại trên sân nhà của PSG tại Ligue 1. "Đó là bước ngoặt đưa Kylian đến với hệ thống tiền đạo đôi," trợ lý HLV Nelson Caldeira nhớ lại.

Mùa giải tiếp theo, khi Radamel Falcao trở thành đối tác trên hàng công, Mbappe bùng nổ như một ngôi sao chổi, đưa Monaco đến chức vô địch Ligue 1 và tiến vào bán kết Champions League.

Trong trận lượt đi vòng 16 đội Champions League gặp Manchester City tại sân Etihad, Mbappe khiến cả thế giới chú ý với một bàn thắng được thực hiện hoàn hảo như trên sân tập.

Fabinho thực hiện một đường chuyền bổng xuống hành lang trong bên phải, Falcao lùi xuống tạo ra khoảng trống để Mbappe băng lên dứt điểm hạ gục Willy Caballero.

"Khi đối đầu với những đội chơi với hàng thủ dâng cao, những pha chạy chỗ ra phía sau lưng hàng phòng ngự là vô cùng quan trọng," Caldeira giải thích. "Chúng tôi tạo ra một khu vực trên sân tập và chỉ định Falcao lùi xuống để kéo giãn tuyến giữa đối phương. Khi Falcao di chuyển, khoảng trống sẽ xuất hiện và Kylian sẽ có không gian để tấn công. Chúng tôi luyện tập điều đó hàng ngày."

Mbappe đã chính thức bước ra ánh sáng và kể từ đó, không một hậu vệ nào còn cảm thấy an toàn.

Bước ngoặt ở PSG

Thương vụ chuyển nhượng trị giá 180 triệu euro (tương đương 166 triệu bảng/200 triệu USD) đưa Mbappe đến PSG vào mùa hè năm 2017 không chỉ là bản hợp đồng đắt giá nhất lịch sử dành cho một cầu thủ tuổi teen, mà còn mở ra một giai đoạn mới trong sự nghiệp của anh – với một môi trường mới, những đồng đội mới và một vai trò chiến thuật hoàn toàn khác biệt.

Với việc Neymar – bản hợp đồng kỷ lục thế giới trị giá 222 triệu euro – đảm nhận cánh trái và Edinson Cavani đá trung phong, Mbappe thường xuyên bị đẩy sang cánh phải, như minh họa trong bàn thắng của anh trong trận thắng 3-0 trước Marseille vào tháng 2/2018.

Dù giúp PSG bảo vệ thành công chức vô địch Ligue 1, số bàn thắng của Mbappe giảm từ 26 bàn ở mùa trước xuống còn 21 bàn. Điều đó cho thấy rằng tấn công từ biên không hề dễ dàng bằng việc xâm nhập trực tiếp vào vòng cấm từ trung lộ.

"Vấn đề là tôi tiêu hao quá nhiều năng lượng khi chơi cánh," Mbappe chia sẻ với tờ L'Équipe vào tháng 6/2018. "Ở Monaco, tôi đá trung phong. Những pha di chuyển của tôi rất mãnh liệt, nhưng chỉ kéo dài 20 mét và thường kết thúc bằng một bàn thắng. Còn bây giờ, khi phải lùi về phòng ngự, tôi phải chạy 65 mét rồi mới đối mặt thủ môn – và khi đó, tôi đã thở không ra hơi! Nhưng tôi phải giữ sự bình tĩnh, vì đôi khi bạn chỉ có một cơ hội duy nhất, và nếu bỏ lỡ, mọi người sẽ đánh giá bạn chỉ qua khoảnh khắc đó."

Dù bị bó buộc ở cánh phải, điều đó không ngăn Mbappe tạo dấu ấn rực rỡ tại World Cup 2018. Màn bứt tốc kinh hoàng trong trận gặp Argentina ở vòng 16 đội – đạt vận tốc lên tới 37 km/h – chính thức khẳng định anh là tiền đạo trẻ nhanh nhất và nguy hiểm nhất thế giới.

Gần 7 năm sau, anh vẫn chưa đánh mất danh hiệu "vua tốc độ" trong bóng đá.

Học cách kiểm soát tốc độ toàn diện hơn

Khi Thomas Tuchel tiếp quản PSG vào mùa hè năm 2018, ông đã thử nhiều phương án để đưa Mbappe trở lại vị trí trung phong, đá cặp với Cavani hoặc Mauro Icardi. Tuy nhiên, việc này khiến đội hình mất cân bằng nghiêm trọng.

Đến khi Tuchel rời đi vào tháng 12/2020, mọi thứ đã trở nên rõ ràng: Mbappe chơi tốt nhất khi xuất phát từ cánh trái, nơi anh có thể cắt vào trong để sử dụng chân phải của mình. Điều này đúng cả ở cấp độ CLB lẫn đội tuyển quốc gia, và anh vẫn trung thành với vị trí này cho đến ngày nay.

Vào mùa hè năm 2021, Mbappe có một cuộc phỏng vấn với tạp chí France Football xoay quanh chủ đề tốc độ. Anh tiết lộ mình thích quan sát các loài báo, đam mê xe thể thao, và đặc biệt dành nhiều thời gian nghiên cứu băng ghi hình của Ronaldo "Người ngoài hành tinh", người mà anh gọi là "bậc thầy" về di chuyển không bóng.

Lúc này, HLV của anh tại PSG là Mauricio Pochettino. Và điều bất ngờ là, trong khi Mbappe say mê nói về tốc độ, Pochettino lại dạy anh cách… chậm lại.

"Tôi cần cải thiện khả năng dứt điểm bằng cách thích nghi với phong cách của mình," Mbappe thừa nhận. "Khi tôi đối mặt thủ môn, tôi đang chạy với tốc độ 37-38,5 km/h. Đó không giống như một cầu thủ tiếp cận khung thành ở tốc độ 26 km/h. Tôi cần học cách giảm tốc một chút khi đến gần khung thành, để kiểm soát bóng tốt hơn... Tôi cũng cần phối hợp với đồng đội. Khi tôi lao về phía khung thành, đôi khi tôi phải chờ họ một chút, để không bị cô lập hoàn toàn. Đây là điều tôi làm tốt hơn trước đây, khi tốc độ đôi khi khiến tôi bị tách khỏi lối chơi chung của đội."

Sau khi nghiên cứu các đoạn băng ghi hình giai đoạn này trong sự nghiệp của Mbappe, cả Tiến sĩ David Lunn và nghiên cứu sinh Neeraj J N Konwar đều đồng ý rằng khả năng giảm tốc là một trong những kỹ năng mà Mbappe đã nâng cao đáng kể theo thời gian.

"Trong những clip sau này, Mbappe thay đổi tư thế chạy, cúi người về phía trước nhiều hơn, giúp anh tạo lực đẩy hiệu quả hơn," Tiến sĩ Lunn phân tích. "Mbappe vẫn duy trì tốc độ tối đa, nhưng cũng thể hiện khả năng chuyển đổi linh hoạt giữa tăng tốc và giảm tốc. Điều này giúp anh đổi hướng nhanh chóng, vượt qua đối thủ và tạo khoảng trống để dứt điểm."

Một thành viên trong ban huấn luyện của Pochettino tại PSG chia sẻ với The Athletic: "Không có nhiều điều bạn cần phải giải thích cho Kylian. Cậu ấy hiểu không gian, biết khi nào nên nhận bóng vào chân và tiếp thu nhanh hơn bất cứ ai. Và khi cậu ấy đạt thể trạng tốt nhất, sự tự tin của cậu ấy là vô hạn. Nhưng điều chúng tôi luôn nhắc nhở là: 'Khi vào vòng cấm, hãy dành chút thời gian.' "

"Điều tạo ra sự khác biệt chính là những gì cầu thủ có thể làm ở thời điểm cuối cùng của một pha bóng, khi đôi chân đã cạn kiệt năng lượng. Điều mà chúng tôi luôn tập trung luyện tập là kỹ năng dứt điểm trong điều kiện áp lực cao, trong trạng thái mệt mỏi. Bạn gần như không bao giờ dứt điểm khi còn sung sức, trừ khi đó là pha bóng đầu tiên của trận đấu hoặc một tình huống dội ra từ phạt góc."

"Chúng tôi đã dành rất nhiều thời gian để hoàn thiện những pha xử lý cuối cùng: dứt điểm, ép hậu vệ đối phương ngã xuống hoặc buộc họ phải xoay người hai lần trước khi sút. Kylian rất thích luyện tập các tình huống một đối một. Cậu ấy làm việc chăm chỉ cùng các tiền đạo khác trong các bài tập nhóm, nhưng đặc biệt yêu thích những pha đấu tay đôi."

Sự xuất hiện của Messi và những thay đổi bước ngoặt

Mùa hè năm 2021, Lionel Messi gia nhập PSG, tạo ra một câu hỏi hóc búa về chiến thuật mà cả Mauricio Pochettino lẫn người kế nhiệm Christophe Galtier đều không thể giải quyết triệt để. Với việc bộ ba Mbappe - Messi - Neymar nghiễm nhiên có suất đá chính, nhưng không ai sẵn sàng tham gia phòng ngự, PSG trở thành một đội bóng gần như bị chia đôi khi mất bóng: hàng thủ và tuyến giữa lao vào tổ chức phòng ngự, trong khi hàng công chỉ đơn giản là đứng nhìn từ xa.

Tuy nhiên, ngay khi Messi cập bến, Mbappe đã công khai chấp nhận thực tế rằng anh cần phải hỗ trợ phần nào cho đàn anh người Argentina.

"Khi bạn có Messi trong đội, bạn biết rằng anh ấy cần phải làm ít hơn (ở khâu phòng ngự) để giữ thể lực và đủ minh mẫn khi dứt điểm," Mbappe nói với L'Équipe vào tháng 10 năm đó. "Vậy nên nếu bạn phải làm điều đó thay anh ấy, bạn sẽ làm. Không có vấn đề gì cả – thứ tự ưu tiên đã rõ ràng. Tôi sẵn sàng chạy khi Messi đi bộ, không có vấn đề gì!"

Cách sử dụng từ ngữ của Mbappe rất đáng chú ý. Từ "lucid" (minh mẫn) mà anh dùng để mô tả trạng thái lý tưởng mà Messi cần có để ghi bàn chính là từ mà anh đã dùng 3 năm trước đó, khi mô tả sự khó khăn trong việc giữ đầu óc tỉnh táo khi lao vào vòng cấm từ cánh. Điều này có thể lý giải tại sao Mbappe thường xuyên có xu hướng buông lỏng ngay khi đội bóng của anh mất bóng – bởi theo quan điểm của anh, một tiền đạo tham gia phòng ngự quá nhiều sẽ đánh đổi sự sắc bén trong khâu dứt điểm.

Caldeira, người từng làm việc với Mbappe tại Monaco, có cái nhìn đầy thông cảm: "Kylian không phải mẫu cầu thủ có thể liên tục di chuyển không ngừng nghỉ," ông nói. "Không phải vì cậu ấy không hiểu hoặc không muốn phòng ngự. Vấn đề là những pha bóng tấn công của cậu ấy tiêu tốn rất nhiều thể lực. Cậu ấy cần thời gian hồi phục."

Khác với nhiều cầu thủ cùng thế hệ, Mbappe hiếm khi thuê HLV thể lực riêng. Khi cảm thấy cần điều chỉnh thể trạng vào mùa hè 2022, anh không tìm đến chuyên gia bên ngoài mà quay về trung tâm huấn luyện La Turbie của Monaco – nơi anh từng rèn giũa khi còn là một tài năng trẻ.

Những buổi tập đó được giám sát bởi cha anh, Wilfried Mbappe, cùng em trai Ethan (khi đó còn khoác áo PSG, hiện đã chuyển đến Lille) và anh trai nuôi Jires Kembo Ekoko (cựu cầu thủ Rennes).

Từ "Pivot Gang" đến vai trò tiền đạo cắm thực thụ

Mùa giải 2022-23 bị chia đôi bởi World Cup diễn ra vào tháng 11 và 12, nhưng Mbappe vẫn thể hiện phong độ ổn định một cách đáng kinh ngạc. Anh ghi 8 bàn thắng, dẫn dắt tuyển Pháp tiến sát đến vinh quang lần thứ hai liên tiếp tại Qatar.

Ở giải đấu này, Mbappe chủ yếu xuất phát từ cánh trái nhưng thường xuyên bó vào trung lộ, đặc biệt là trong trận chung kết gặp Argentina – nơi anh lập cú hat-trick lịch sử, trở thành cầu thủ thứ hai trong lịch sử (sau Geoff Hurst năm 1966) làm được điều này trong một trận chung kết World Cup.

Kylian Mbappe không chỉ là một cơn bão tốc độ, mà còn là một cầu thủ luôn tìm cách hoàn thiện chính mình – từ những pha chạy chỗ thông minh, dứt điểm dưới áp lực, cho đến nghệ thuật kiểm soát tốc độ để duy trì sự sắc bén trước khung thành. Và ở tuổi 26, hành trình chinh phục những đỉnh cao của anh vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.

Mbappe từng công khai bày tỏ sự không hài lòng khi bị HLV Christophe Galtier yêu cầu chơi như một "pivot" – một tiền đạo mục tiêu với nhiệm vụ làm tường, chơi quay lưng với khung thành. Sau trận hòa 0-0 đáng thất vọng trước Reims vào tháng 10/2022, anh đăng một bức ảnh lên Instagram cùng với dòng hashtag châm biếm "#pivotgang", như một cách phản đối cách sử dụng anh ở vị trí không mong muốn.

Thế nhưng, theo thời gian, dù miễn cưỡng, Mbappe dần chấp nhận vai trò này.

Bắt đầu mùa giải cuối cùng tại PSG ở vị trí cánh trái sở trường, nhưng đến tháng 11, HLV Luis Enrique đã quyết định kéo anh vào đá trung phong trong trận hòa với Newcastle United ở vòng bảng Champions League.

Sự thay đổi này giúp Luis Enrique có thể sử dụng Bradley Barcola và Ousmane Dembele ở hai cánh đúng với sở trường của họ. Dữ liệu cho thấy Mbappe đã dần thích nghi với vai trò mới, chủ động lùi sâu hỗ trợ xây dựng lối chơi nhiều hơn bao giờ hết.

Sau khi gia nhập Real Madrid, quá trình chuyển đổi của Mbappe sang một tiền đạo cắm thực thụ càng diễn ra nhanh chóng.

Với việc hành lang cánh trái thuộc về Vinicius Junior, Mbappe buộc phải tìm cách khai thác các khoảng trống ở hành lang trong bên trái. Những pha chạy chỗ ra phía sau hàng thủ cũng như xâm nhập vòng cấm để đón các quả tạt đang trở thành vũ khí chủ đạo của anh.

Bàn mở tỷ số trong chiến thắng 2-0 trước Real Betis vào tháng 9 là minh chứng rõ ràng cho việc anh đang hoạt động như một trung phong săn bàn trong vòng cấm:

- Khi bóng được triển khai bên cánh phải, Mbappe chọn vị trí bên trong vòng cấm và trong phạm vi khung thành 6m.

- Khi Vinicius Jr từ cánh phải cắt vào trung lộ, Mbappe xoay lưng về phía khung thành, mở ra góc quan sát.

- Sau đó, anh xoay người băng vào khoảng trống để đón đường chuyền tinh tế từ Federico Valverde và ghi bàn.

Như tất cả những cầu thủ giàu tốc độ trước đây, sẽ đến lúc Mbappe phải thích nghi khi tốc độ bứt phá của anh dần suy giảm theo thời gian.

Tuy nhiên, với việc vẫn còn 10 tháng nữa mới bước sang tuổi 27, ngày đó vẫn còn xa. Dẫu vậy, những dấu hiệu về sự chuyển đổi trong phong cách chơi bóng của anh đã dần xuất hiện. Từ một tiền đạo chạy cánh dựa vào tốc độ thuần túy, Mbappe đang phát triển thành một trung phong toàn diện – biết chọn vị trí, di chuyển thông minh và dứt điểm trong vòng cấm.

Kylian Mbappe không chỉ là một trong những cầu thủ nhanh nhất lịch sử bóng đá, mà còn đang từng bước trở thành một trong những tay săn bàn đáng sợ nhất thế giới.