Người sửa sách cũ cuối cùng tại Sài Gòn: Bốn thập kỷ bám trụ với nghề

Những người rửa sách cũ dường như đã biến mất dần trên các con phố song ông Nguyễn Văn Rạng (1960) vẫn kiên trì với nghề suốt 40 năm qua.

Trên con đường tấp nập tại quận 3, TPHCM, tiệm sửa sách cũ của ông Rạng có là là điểm đến quen thuộc với những người thích sưu tập sách. Tiệm của ông không lớn chỉ vừa đủ cho một số vật dụng trong nhà, cái bàn làm việc và chiếc máy cắt sách đã nhuốm màu thời gian. Tuy nhiên nó đã tồn tại suốt 40 năm qua, ông Rạng cũng được coi là một trong những người sửa sách cũ cuối cùng tại TPHCM.

Ông Nguyễn Văn Rạng (1960), nghệ nhân sửa sách cũ 40 năm tại Sài Gòn. Ảnh: Dân trí

Theo thông tin sưu tầm, cơ duyên đến với nghề sửa sách cũ của ông Rạng vô cùng tình cờ và bất ngờ. Theo đó, năm 18 tuổi, khi đang học THPT, ông Rạng đã tự đặt câu hỏi: "Ai là người đóng sách cho mình học".

Sau năm 1975, ông bước chân vào xưởng sách và bắt đầu cuộc học nghề một cách nghiêm túc. Suốt khoảng thời gian đó, ông đã có cơ hội làm việc tại nhiều cơ sở đóng sách trải rộng khắp Sài Gòn. 

Trò chuyện với Dân trí, ông chia sẻ về thời kỳ trước, khi văn hóa đọc sách giấy phổ biến khắp mọi lứa tuổi. Từ người lớn đến trẻ em, mọi người đều có thói quen đọc sách. Sài Gòn thời kỳ đó rực rỡ với nhiều nhà sách khác nhau, và ông thường dạo chợ Trương Minh Giảng (nay là chợ Nguyễn Văn Trỗi, quận 3) hoặc chợ Tân Định (quận 1) để tìm kiếm những cuốn sách thú vị. 

Ông còn nhớ rất rõ, thanh niên thường tìm đọc những truyện của Kim Dung, còn phụ nữ thích đắm chìm trong những câu chuyện tình cảm của tác giả Quỳnh Dao. "Khi ấy, chúng ta mua sách nếu muốn, hoặc trao đổi với bạn bè, nếu không đủ tiền thì chúng ta lại mượn", ông nhớ lại với một nụ cười nhẹ nhàng. 

Ông Rạng theo nghề đóng sách vì… không có tiền mua sách. Ảnh: Dân trí

Những năm 90 và đầu thế kỷ 21 chứng kiến sự bùng nổ của công nghệ thông tin. Thay vì phải tìm kiếm sách giấy, người đọc bắt đầu dần dà chuyển sang đọc sách trực tuyến. Lĩnh vực xuất bản cũng trải qua sự phát triển vượt bậc, với việc ra mắt nhiều tựa sách mới. 

Thói quen đọc của người đọc thay đổi, sách giấy không còn chiếm ưu thế như trước. Thị trường sách cũ cũng dần khép lại. "Tôi cảm thấy một chút buồn vì mọi người không còn đam mê sách giấy như trước nữa", ông nghẹn ngào nói.

Vào lúc ông bước qua tuổi 30, các cơ sở đóng sách dần thu hẹp do sự lưu chuyển nhanh chóng của thị trường sách qua internet và sự liên tục tái bản của các tựa sách. 

Một lần, một ông chủ tiệm sách trao tặng ông một chiếc máy cắt sách và nói: "Hãy mang nó về và bắt tay vào công việc. Nghề sửa sách có thể giúp bạn sống qua ngày, không lo đối mặt với nạn đói," ông nói nhớ lại với nụ cười trên môi. 

Công nghệ hiện đại phát triển nhưng ông Rạng vẫn kiên trì với nghề. Ảnh: Dân trí

Với tâm huyết và đam mê với sách, ông quyết tâm đi đến cùng trong việc theo đuổi đam mê của mình. Ông mở một tiệm sách tại ngôi nhà riêng của mình và tìm kiếm các cửa hàng sách cũ trên khắp Thành phố để nhận sách cần sửa. 

Hơn 40 năm đã trôi qua, dù lượng khách hàng không còn đông như xưa, ông vẫn kiên định và vững vàng với công việc của mình. Hiện tại, đa số khách hàng của ông là những người cao niên yêu thích sách cũ hoặc những người mang theo những cuốn sách kỉ niệm từ ông bà hoặc thầy cô của họ. 

"Những cuốn sách mà họ mang đến đây thường mang trong mình những kỷ niệm quý báu nên họ trân trọng chúng một cách đặc biệt. Vì thế, tôi luôn coi trọng mọi cuốn sách ấy, bởi chúng là những thứ không thể mua được bằng tiền bạc", ông chia sẻ.

Trước kia, việc sửa sách cũ được coi là một nghệ thuật, một khía cạnh quan trọng trong việc bảo quản và truyền tải kiến thức qua thời gian. Tuy nhiên, với sự gia tăng của sách điện tử và nguồn thông tin trực tuyến, sự cần thiết của việc sửa sách cũ dường như đã biến mất. Bệnh viện của những quyển sách xưa trở nên vắng lặng, và nghề này đối diện với nguy cơ tiêu tan.

Tuy nhiên, có những người vẫn theo đuổi nghề sửa sách cũ bằng sự đam mê không mờ nhạt. Họ là những nghệ nhân thực thụ, những người hiểu rõ giá trị của những quyển sách có tuổi đời. 

Dẫu biết rằng nghề sửa sách cũ không còn hấp dẫn và thị trường ngày càng hạn hẹp, những nghệ nhân này vẫn kiên trì tiếp tục con đường đã chọn. Họ dành hàng giờ hàng ngày để tái tạo, khắc phục, và sửa chữa những tác phẩm có tuổi đời. Bàn tay khéo léo và tâm hồn đam mê của họ mang lại sự sống lại cho những quyển sách đã bị thời gian và bỏ quên.

Những quyển sách cũ trở về hình hài đẹp đẽ hơn khi được ông Rạng tân trang lại. Ảnh: Dân trí

Nghề sửa sách cũ trở thành một loại bảo tàng nhỏ của những ký ức và câu chuyện đã từng được ghi lại trên từng trang giấy. Đó là những thước phim thời gian, những hình ảnh của ngày xưa, và những giọt mực chứa đựng tri thức và tâm huyết của những người đã viết ra chúng. 

Tình yêu với sách, sự quyết tâm và kiên nhẫn của những nghệ nhân này thực sự đáng kính. Mặc dù đối mặt với những thách thức hiện đại, họ vẫn tiếp tục làm việc với niềm tin rằng nghệ thuật sửa sách cũ có giá trị không thể định giá bằng tiền bạc. Chính nhờ họ, những quyển sách xưa vẫn còn tồn tại, và tinh thần của chúng vẫn tiếp tục sống mãi trong tâm hồn của những người đam mê văn hóa và tri thức.