Người ghi lại những khoảnh khắc Fidel Castro trên đất lửa Quảng Trị

Ông Hồ Sỹ Sô khi đó đang là cán bộ của Ty Văn hóa Thông tin tỉnh Quảng Trị nhận được nhiệm vụ một cách hết sức bí mật. Vào lúc tờ mờ sáng ngày 16/9/1973, ông đi cùng xe của Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị Hồ Sỹ Thản tới cầu Hiền Lương và lúc đó ông mới biết mình đang được giao nhiệm vụ ghi lại hình ảnh của ai.

Ông kể lại: “Trong ánh sáng chưa rõ, bên kia cầu phao thấy thấp thoáng ánh đèn của một đoàn xe con nối nhau vượt sông qua bờ nam Hiền Lương. Khi đoàn xe sắp dừng trước hàng quân danh dự thì đoàn đón tiếp tiến thẳng đến chiếc xe thứ 3, Thủ tướng Phạm Văn Đồng và Chủ tịch Fidel Castro bước xuống, lần lượt bắt tay, ôm hôn các đại diện quân - dân - chính Đảng khu Trị Thiên - Huế. Mọi người xúc động đến như ngừng thở”.

Đoàn xe rời khỏi Hiền Lương, đồn An ninh Biên phòng bừng sáng dưới ánh bình minh ngày lịch sử của tình hữu nghị Việt Nam-Cuba. Đoàn xe dừng lại trước tiền sảnh của Hội trường Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Trong khoảnh khắc này, Sỹ Sô đã ghi được hình ảnh Fidel Castro choàng tay ôm Trung tướng Trần Nam Trung và Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị Hồ Sỹ Thản, như cuộc gặp gỡ của các anh em ruột thịt sau quãng dài thời gian cách trở nhau.

Cao điểm 241 được nổi bật bằng lễ đài trang trọng làm bằng các loại ghi sắt, ghi nhôm, hai bên lễ đài là những băng đỏ chữ trắng thắm đẹp các khẩu hiệu ấm áp tình hữu nghị Việt Nam-Cuba. Trời nắng dịu, những tràng vỗ tay dài nối tiếp sau khi Thủ tướng Phạm Văn Đồng thay mặt Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa giới thiệu Chủ tịch Fidel Castro và các vị khách quý Cuba, Fidel – nhà hùng biện lừng danh thế giới chính thức nói chuyện với cán bộ, quân, dân, vùng giải phóng Quảng Trị.

Không một mảnh giấy cầm tay, Fidel đã nói suốt gần 1 tiếng rưỡi đồng hồ về chiến công của quân dân miền Nam đã tập kích chiến lược thắng lợi mùa xuân năm 1968 và nhất là mùa xuân 1972 – giải phóng Quảng Trị, buộc đế quốc Mỹ phải chịu ký Hiệp định Paris 1973. Chủ tịch nói đến cuộc kháng chiến của Việt Nam luôn được sự cổ vũ lớn lao của bạn bè năm châu, đặc biệt, ông nói đến tình cảm của nhân dân, Đảng, Chính phủ Cuba đối với nhân dân Việt Nam nói chung và với nhân dân Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam nói riêng. Mỗi lúc ngắt ý của Chủ tịch là mỗi lần pháo tay rầm vang núi đồi Tân Lam – 241, ông Hồ Sỹ Sô xúc động kể lại.

“Tôi đã chụp được tấm ảnh chân dung bán thân Chủ tịch Fidel Castro từ trên diễn đàn của cuộc mít tinh này. Tấm ảnh này nhiều đồng nghiệp xem cứ tưởng tôi có dịp may mắn được gần và chụp ông trong điều kiện có chuẩn bị”, ông Sỹ Sô vẫn không giấu nổi niềm vui trong giọng nói, mặc dù thời khắc lịch sử đã qua 40 năm.

“Trong muôn lớp sóng tay vẫy chào, từ loa phóng thanh, tiếng Thủ tướng Phạm Văn Đồng vang lên: Viva Cuba! Viva Việt Nam! Viva Fidel! Viva Hồ Chí Minh! Đồi núi truyền đi âm vang dậy đất trời của rừng người đồng thanh điệp khúc những câu của Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Vui sướng đến chảy nước mắt khi Chủ tịch Fidel Castro cao lớn, nhanh chân tiến đến trước các hàng quân nắm lấy cán quân kỳ gắn đầy huân chương lấp lánh của binh đoàn Khe Sanh chiến thắng phất mạnh như một nghệ sĩ múa hùng tráng nhịp nhàng trong khúc nhạc pháo tay của cuộc mít tinh”, ông Sỹ Sô tả lại.

Cuộc mít tinh đã chấm dứt lâu rồi mà Fidel vẫn chưa giã từ được với đại biểu nhân dân vùng giải phóng Quảng Trị. “Tôi đã chụp không ngắm máy, giơ máy ảnh lên cao để chụp một bức ảnh như thể đánh đố tìm Fidel trong biển sóng nhân dân Quảng Trị trên cao điểm 241 Tân Lâm”.

Ông Sỹ Sô tiếp tục dòng hồi ức, kể tiếp: Các tướng lĩnh của Cộng hòa miền Nam Việt Nam chính thức dẫn đường đưa Thủ tướng Phạm Văn Đồng và Chủ tịch Fidel Castro thăm cao điểm 241. Đường dẫn đã cắm vè để tránh lựu đạn, các loại mìn có thể còn sót sau một thời gian đã dày công rà phá. Khắp cao điểm, từ hầm chỉ huy đến từng khẩu “Vua chiến trường” (chiến lợi phẩm thu được khi giặc Mỹ bỏ chạy). Đâu đâu Fidel Castro cũng được nhìn tận nơi những chiến tích và thành quả của chiến tranh nhân dân và chính nhân dân miền Nam đã tiến hành dưới sự lãnh đạo của Đảng của giai cấp công nhân Việt Nam. Tiếp đó, Fidel Castro đã đến thăm từng đơn vị quân giải phóng đã có nhiều chiến công trong cuộc công kích năm 1968 và cuộc giải phóng Quảng Trị 1972.

Chủ tịch Fidel Castro đã đi bộ 2 km giữa Đường 9 thị xã Đông Hà. Chủ tịch đã tỏ rõ sự thú vị khi ghé qua lô cốt do thực dân Pháp xây dựng để án ngự Đường 9 năm 1947, mà ngay lúc đó dưới chân lô cốt là lúc nhúc các loại xe tăng, thiết giáp còn mang nhãn hiệu Hoa Kỳ trong cuộc chiến tranh vẫn đang xảy ra lúc đó. Dáng phủ gục của các phương tiện chiến tranh này của Pháp, Mỹ là biểu hiện chiến công oanh liệt của nhân dân ta.

Dọc đường qua thị xã, Fidel Castro đã tận thấy những nỗ lực của cán bộ, nhân dân vùng giải phóng Đông Hà trong khôi phục sản xuất, cải thiện đời sống và nhất là được chứng kiến những công trình đầy hứa hẹn trong cuộc chiến đấu còn tiếp diễn để hoàn thành sự nghiệp cách mạng vẻ vang mà Tổ quốc đã giao phó cho nhân dân miền Nam nói chung, cho nhân dân vùng được giải phóng nói riêng và của tỉnh Quảng Trị.

Ông Sỹ Sô cười vui: “Khi Fidel bước đi, chúng tôi phải chạy mới kịp theo vóc dáng to lớn, oai phong, lẫm liệt của ông”.

Và những đoạn phim cuối cùng của ông chụp ngày lịch sử này là cuộc tiễn biệt trên bờ nam cầu Hiền Lương cuối ngày hôm đó. Hai vị lãnh đạo của hai đất nước lần lượt bắt tay, ôm hôn lưu luyến các vị tướng lĩnh và các đồng chí lãnh đạo địa phương, và đặc biệt là cuộc tiếp xúc thăm hỏi cuối cùng của hai vị với các sĩ quan, chiến sỹ bảo vệ và một số bà con Gio Linh, Quảng Trị.

Ông Hồ Sỹ Sô giờ đây đang là Chi hội trưởng Chi hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tỉnh Quảng Trị. Đối với ông, những gì ông đã ghi lại bằng hình ảnh về chuyến thăm của vị lãnh tụ đất nước Cuba anh em đến quê hương Quảng Trị là kỷ niệm ấn tượng và sâu sắc nhất trong cuộc đời cầm máy của ông.