Dấu ấn mới trong quan hệ Mỹ - Cuba

(giaidauscholar.com) - Chuyến thăm Cuba từ ngày 20-23/3 của Tổng thống Mỹ Barack Obama được dư luận nhìn nhận là một dấu ấn quan trọng, một bước tiến mới trong tiến trình bình thường hóa hoàn toàn quan hệ Mỹ - Cuba.

• Ngoại trưởng Mỹ và Cuba có cuộc hội đàm lịch sử
• Ngoại trưởng Mỹ và Cuba sẽ đối thoại tại Washington

Để chuẩn bị cho sự kiện trên, thời gian qua, Washington và La Habana đã có nhiều bước đi tích cực. Nhà Trắng tiếp tục nới lỏng một số hạn chế nhằm vào Cuba như xóa bỏ một số hạn chế về đi lại đối với người dân Cuba, cho phép La Habana tiếp cận dễ dàng hơn các thực thể tài chính của Mỹ và dỡ bỏ những hạn chế đối với việc sử dụng đồng USD trong các giao dịch tại Cuba.

La Habana thừa nhận tính tích cực của các biện pháp trên, đồng thời tuyên bố bãi bỏ mức phạt chiết khấu 10% đánh vào đồng USD trong hoạt động trao đổi hối đoái tiền mặt trong lãnh thổ Cuba - biện pháp mà La Habana đã áp dụng để đáp trả chính sách bao vây cấm vận rộng lớn của Washington.

Những điều chỉnh mới cùng một loạt tín hiệu khởi sắc trong quan hệ song phương thời gian gần đây cho thấy những nỗ lực to lớn của giới chức Mỹ và Cuba nhằm đạt được một loạt thỏa thuận, qua đó đảm bảo thành công cho chuyến công du Cuba của Tổng thống Obama.

Quan hệ Mỹ-Cuba ấm lên đều mang lại lợi ích cho cả hai bên, phù hợp với xu thế của thời đại, đồng thời đáp ứng sự mong đợi của người dân hai nước cũng như những người yêu chuộng hòa bình trên thế giới.

Mỹ có thể thu được các lợi ích về kinh tế và chính trị từ việc hai nước bình thường hóa quan hệ, các cá nhân và doanh nghiệp Mỹ đều được hưởng lợi nhiều hơn, người Mỹ có thể đến Cuba du lịch, xuất khẩu của doanh nghiệp Mỹ sang các địa phương của Cuba cũng trở nên dễ dàng hơn. Một số cảng biển và cơ sở hạ tầng của Cuba sẽ thu hút các công ty Mỹ tiến vào thị trường Cuba.

Trên thực tế, các biện pháp trừng phạt kinh tế của Mỹ đối với Cuba cũng khiến cho Washington bị tổn thất nặng nề. Theo số liệu của Phòng Thương mại Mỹ, cấm vận kinh tế đã khiến cho tiêu thụ và xuất khẩu của Mỹ thiệt hại 1,2 tỷ USD/năm, và theo tính toán của “Quỹ chính sách Cuba”, mức thiệt hại của nền kinh tế Mỹ lên tới 3,6 tỷ USD/năm.

Ngoài ra, do các biện pháp trừng phạt kinh tế, người dân Mỹ không thể kịp thời được hưởng các sản phẩm có tính đột phá trong ngành y của Cuba. Vì thế, nếu lệnh cấm vận được dỡ bỏ, Mỹ có thể giành được lợi ích lớn.

Với Cuba, nối lại quan hệ với Mỹ là một trong những yếu tố quan trọng góp phần xây dựng môi trường bên ngoài lành mạnh cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Sau khi Cách mạng Cuba giành thắng lợi và xây dựng chính quyền xã hội chủ nghĩa năm 1959, Mỹ liên tục gây sức ép với Cuba trên cả phương diện chính trị và kinh tế.

Điều này khiến cho Cuba tuy có vị trí địa lý chiến lược và tài nguyên thiên nhiên phong phú, nhưng không thể phát huy được lợi thế này. Tại Đại hội đồng Liên hợp quốc, Bộ trưởng Ngoại giao Cuba Bruno Rodriguez đã nhiều lần nhấn mạnh chính sách trừng phạt của Mỹ là thủ phạm chính khiến cho nền kinh tế Cuba phát triển trì trệ, không gian ngoại giao bị thu hẹp và cuộc sống của người dân luôn trong tình trạng khó khăn.

Vì thế, cải thiện quan hệ với Mỹ sẽ giúp thúc đẩy cải cách trong nước Cuba. Tiến trình cập nhật hóa mô hình nền kinh tế đang diễn ra ở quốc gia vùng Caribe này cần có sự hỗ trợ của về nguồn vốn, công nghệ và năng lượng từ bên ngoài.

Tuy nhiên, những lợi ích này không đồng nghĩa với việc Cuba và Mỹ bỏ qua những khác biệt lớn còn tồn tại bất chấp những bước cải thiện không ngừng trong thời gian qua. Bản thân Tổng thống Obama, với quan điểm rất tích cực trong quan hệ với Cuba so với những người tiền nhiệm, vẫn công khai tuyên bố rằng chính sách mới của ông đối với đảo quốc Caribe này không phải là sự thay đổi về mục đích mà chỉ là thay đổi về cách thức tiến hành, để phù hợp hơn với quan điểm rằng Mỹ phải vận dụng vị thế “siêu cường” của mình một cách “thông minh”.

Về phần mình, trong mọi phát ngôn chính thức, Chính phủ Cuba đều nhấn mạnh không từ bỏ bất cứ lý tưởng hay nguyên tắc cách mạng nào mà nhân dân Cuba đã hi sinh quá nhiều để xây dựng và giữ vững. Trước thềm chuyến thăm của Tổng thống Obama, nhật báo "Granma", cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Cuba, đã đăng bài xã luận khẳng định La Habana sẵn sàng thúc đẩy quan hệ song phương với Washington và tiếp tục kiên định con đường xã hội chủ nghĩa của mình.

Cuba đã khẳng định rất rõ lập trường rằng để bình thường hóa hoàn toàn quan hệ, Washington phải xóa bỏ hoàn toàn lệnh bao vây cấm vận kinh tế, tài chính, thương mại chống La Habana, cũng như trả lại Vịnh Guantanamo - phần lãnh thổ Mỹ đang chiếm đóng trái phép làm căn cứ quân sự.

Vì thế, đánh giá chuyến thăm Cuba của Tổng thống Obama, Giám đốc Viện Xã hội học Mỹ Latinh chi nhánh Chile Angel Flisfisch khẳng định rằng trong trung hạn, sự kiện này sẽ tạo ra một chính sách năng động hơn đối với Cuba nói riêng và khu vực Mỹ Latinh nói chung.

Một điều chắc chắn là chính quyền mới của Mỹ sẽ tiếp tục theo đuổi những thay đổi trong đường hướng đối ngoại của chính quyền Obama đối với Cuba và Mỹ Latinh. Tuy nhiên, việc Tổng thống Obama sang thăm Cuba khi nhiệm kỳ thứ hai không còn nhiều là chỉ dấu cho thấy một quá trình còn nhiều khó khăn, phức tạp ở phía trước để tiến tới bình thường hóa hoàn toàn quan hệ giữa hai nước.

TTXVN/Hồ Phương