Bin Laden vẫn còn gây rắc rối cho Mỹ

(TT&VH) - Kể từ khi trùm khủng bố Osama Bin Laden bị tiêu diệt vào cuối tuần trước, giới chức Mỹ đã liên tục khẳng định rằng các hoạt động của họ hoàn toàn tuân thủ với luật pháp Mỹ và thế giới. Nhưng khi câu chuyện của người Mỹ liên quan tới cuộc tấn công thay đổi, các vấn đề pháp lý cũng theo đó xuất hiện. Vừa qua, hàng loạt các tình tiết mới liên quan tới vụ tấn công của Mỹ vào nơi ở của trùm khủng bố Osama Bin Laden đã hé lộ.

Theo đó, trong 5 người bị giết ở nhà Bin Laden, chỉ có mỗi một người cầm súng. Lính đặc nhiệm Mỹ đã không có các trận đấu súng nảy lửa như Nhà Trắng loan tin ban đầu. Và quan trọng hơn, Bin Laden hoàn toàn không vũ trang khi đối đầu với các nhân viên SEAL đã giết ông ta.

Có được quyền dùng vũ lực chết người?

Để hợp thức hóa chiến dịch tấn công Bin Laden, chính quyền Obama dựa vào Luật cho phép sử dụng lực lượng quân sự, ban hành ngày 18/9/2001, trong đó Tổng thống có quyền sử dụng “mọi lực lượng mạnh cần thiết và phù hợp” để chống lại các cá nhân đã chỉ đạo, lên kế hoạch hoặc thực hiện vụ khủng bố ngày 11/9/2001.

Năm ngoái, Harold Koh, cố vấn pháp lý của Bộ Ngoại giao, đã có một bài phát biểu nói rằng những quan chức cấp cao của Al Qaeda như Bin Laden hoàn toàn có thể bị Mỹ tấn công tiêu diệt. Nhưng vài ngày trở lại đây, đã xuất hiện những câu hỏi liên quan tới việc Bin Laden bị giết ra sao.

“Đó là một vấn đề mới. Phải xem xét những điều kiện nhất định trong khu nhà lúc đó, mới có thể kết luận quân đội Mỹ có quyền hợp pháp trong việc bắn hạ ông ta hay họ phải nỗ lực bắt sống ông ta” - Matthew Waxman, một giáo sư ở Trường Luật Columbia và là chuyên gia về luật an ninh quốc gia nói - “Chúng tôi không có thông tin đầy đủ nhưng theo luật quốc tế, quân đội Mỹ phải rất thận trọng khi sử dụng vũ lực chết người trong một chiến dịch chống lại một lãnh đạo đối phương như Bin Laden”.

Nhưng trong phiên điều trần diễn ra hôm 4/5, nghị sĩ Lindsay Graham của phe Cộng hòa nói rằng các quân nhân SEAL tham chiến khi đó tin rằng Osama Bin Laden giống như một quả bom di động và khoảnh khắc đối mặt, họ đã lập tức nổ súng tiêu diệt ông ta để cứu mạng tất cả những người khác trong nhà. Dựa vào đó, Graham đánh giá việc giết Bin Laden là hợp pháp.

“Chiến dịch giết Bin Laden là hợp pháp”

Nếu dựa vào quan điểm của chính quyền Obama, rằng nước Mỹ vẫn đang trong cuộc chiến chống lại Al Qaeda, có thể nói rằng việc giết Bin Laden là hợp pháp. “Hãy để tôi nói rõ điều này” - Tổng Chưởng lý Eric Holder tuyên bố tại phiên điều trần trước Quốc hội Mỹ hôm 4/5 - “Chiến dịch trong đó Osama Bin Laden bị giết là hợp pháp. Ông ta là lãnh đạo của Al Qaeda, tổ chức đã tiến hành vụ khủng bố ngày 11/9. Ông ta đã thừa nhận sự liên quan của mình”.

Nhưng Steven Ratner, một giáo sư ở Trường Luật Đại học Michigan nói rằng, nếu coi Bin Laden là nghi phạm giết người hàng loạt, lính Mỹ sẽ không thể giết ông ta, trừ phi ông ta thể hiện một mối đe dọa chết người với họ. Bức tranh càng thêm phức tạp hơn do Bin Laden từng bị Tòa án liên bang Mỹ khởi tố hồi năm 1998 vì âm mưu tấn công vào các điểm phòng thủ của Mỹ.

David Scheffer, một nhà nghiên cứu ở Trường Luật Đại học Northwestern nói rằng khi một người đang bị khởi tố và người ta phải bắt nhân vật này để đưa anh ta ra tòa, họ sẽ không có quyền xử tử anh ta khi việc xét xử chưa xong. Hai ông trên cũng chỉ ra rằng những vấn đề pháp lý có thể sẽ tồn tại xung quanh mật lệnh mà đội SEAL nhận được khi tấn công vào khu nhà của Bin Laden. Nếu mật lệnh nói rằng cần phải giết ông trùm khủng bố bằng mọi giá, nó sẽ vi phạm luật pháp Mỹ, chưa nói tới luật pháp thế giới.

Giáo sư luật Kenneth Anderson, người đã có nhiều thời gian nghiên cứu về các vấn đề liên quan tới chiến tranh và khủng bố, nói rằng việc Chính phủ cung cấp nhiều thông tin không khớp nhau, ví dụ như việc Bin Laden có vũ trang hay không, lính đặc nhiệm có kêu gọi ông ta đầu hàng hay không và liệu ông ta có ý định nổ súng vào lực lượng tấn công hay không đã làm xuất hiện những tranh cãi về mặt pháp lý và có thể khiến chính quyền bị thế giới chỉ trích.

Đụng đến vấn đề chủ quyền của Pakistan

Giới chức ở Pakistan thì đặt ra một câu hỏi pháp lý khác: Vì sao Pakistan không được Mỹ thông báo trước về vụ tấn công? Trong một cuộc họp báo ở Pakistan hôm 5/5, Ngoại trưởng Pakistan Salman Bashir chất vấn rằng liệu cuộc tấn công của Mỹ có xâm phạm chủ quyền của nước này và vì thế đã vi phạm luật pháp quốc tế? John B. Bellinger III, người là cố vấn pháp lý của Bộ Ngoại giao Mỹ dưới thời chính quyền cựu Tổng thống G.W. Bush nói rằng theo Hiến chương LHQ, bình thường Mỹ bị cấm sử dụng vũ lực bên trong Pakistan nếu không được phép của nước này.

Nhưng trong hoàn cảnh vụ giết Bin Laden, Mỹ lại không phạm luật. “Mỹ được phép hành động nếu thấy rằng Pakistan không sẵn sàng hoặc không thể ngăn chặn các đe dọa do Osama Bin Laden tạo ra. Ngoài ra việc phải tìm kiếm sự đồng ý của Pakistan là không cần thiết bởi có những quan ngại về những mối quan hệ gần gũi giữa tình báo Pakistan và lực lượng Taliban ở Afghanistan, vốn rất thân thiết với Al Qaeda” - Bellinger đánh giá - “Và thực thế thì Bin Laden sống trong một ngôi nhà, ở một con phố cách không xa một căn cứ quân sự Pakistan”.

Phản đối lan sang châu Âu

Được biết, những lời chỉ trích còn lan sang cả châu Âu, sau khi dư luận biết rằng Bin Laden không vũ trang khi bị bắn. “Việc giết người ngẫu nhiên không được phép theo các thỏa thuận quốc tế. Nếu có ai đó chứng minh được rằng Bin Laden từ lâu đã không còn điều hành các hoạt động của Al Qaeda trên toàn thế giới, việc giết hại ông ta sẽ là bất hợp pháp” - Siegfried Kauder, một nghị sĩ thuộc đảng Liên minh Dân chủ Thiên Chúa giáo ở Đức nói.

Tờ Sueddeutsche Zeitung đặt câu hỏi lớn về tính hợp pháp của việc giết Bin Laden. “Luật nào cho phép hành quyết Bin Laden” - tác giả Heribert Prantl chất vấn - “Luật pháp Mỹ yêu cầu xét xử trước khi tiến hành án tử hình. Việc hành quyết bị cấm ở các nước có luật pháp ngự trị. Luật quân sự không có tác dụng trong chiến dịch của Mỹ. Quyết định giết bố già khủng bố rõ ràng mang nặng động cơ chính trị”. Đã có những quan điểm chất vấn cơ sở pháp lý trong việc lính Mỹ giết Bin Laden