Vở cải lương 'nàng Xê-Đa': Mới mẻ và sang trọng

(giaidauscholar.com) - Vở cải lương Nàng Xê-đa (kịch bản chèo: Lưu Quang Thuận - Lưu Quang Vũ, chuyển thể cải lương: Thể Hà Vân) từng đốn tim biết bao nhiêu khán giả suốt thập niên 1980, với khoảng 1.500 suất diễn, khi thu truyền hình lại gây một “cơn bão” khắp miền Nam. Công ty biểu diễn Song Việt vừa đầu tư tái dựng với bàn tay đạo diễn - NSƯT Hoa Hạ, ra mắt suất duy nhất vào đêm 30/1 tại Nhà hát Bến Thành.

Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Tuyết và 60 năm sự nghiệp: Xứng danh 'cải lương chi bảo'

Đêm 28/1/2021 tại phòng trà WE TP.HCM, NSND Bạch Tuyết có một show diễn kỷ niệm 60 năm theo nghiệp hát của mình. Đúng là 60 năm làm nên một tên tuổi danh xưng đáng tự hào.

Vở Nàng Xê-đa kể câu chuyện tình đẫm nước mắt của hoàng hậu Xê-đa và vua Priêm, chia lìa nhau chỉ vì lòng ghen tuông, nghi kỵ. Nhưng lồng bên trong là một triết lý sâu sắc về tâm của con người, về thế thái nhân tình, về kiếp nhân sinh phức tạp. Tình yêu của vua Priêm dành cho Xê-đa nồng nàn bao nhiêu thì cũng ẩn chứa nguy cơ tan rã. Quỷ Riếp xuất hiện, gieo nọc độc vào lòng Priêm, khiến ông không còn tin tưởng vào đức hạnh của Xê-đa. Thế là ông ra lệnh đem bà vào rừng sâu xử tội chết.

Sâu sắc về triết lý

Kỳ thực, không có quỷ Riếp nào cả, chỉ có quỷ trong lòng mình mà thôi. Riếp chỉ là sự biểu đạt của những điều đen tối trong tâm con người. Có khi nó là dục vọng nổi lên, biến Riếp thành ma nữ xinh đẹp cám dỗ vua Priêm. Khi nó biến thành sự ghen tuông ám ảnh khiến Priêm mất lòng tin. Khi nó trở thành sự ích kỷ, muốn chiếm đoạt, sở hữu, không màng tới cảm xúc của người khác...

Quỷ Riếp đã thành công đúng như lời nguyền của nó. Con người không thể hạnh phúc khi nó xuất hiện. Quả vậy, con người làm sao hạnh phúc khi tâm địa của mình u ám.

Priêm đã làm chúa khỉ Hanuman ghê sợ thế giới loài người. Hanuman luôn ao ước trở thành người, nhưng nó ngỡ ngàng khi thấy con người còn đáng sợ hơn loài thú. Hanuman mất lòng tin vào những điều tốt đẹp, và cương quyết trở về kiếp thú.

Nhưng hoàng tử Pơ-le đã hy sinh thân mình để cứu lấy niềm tin của Hanuman. Chàng không nỡ xuống tay giết chị dâu theo lệnh của anh trai là Priêm, lại còn lấy trái tim trao tặng Hanuman để nó hóa thành người. Lời của Pơ-le thấm tận tâm can, rằng cuộc đời vẫn còn điều tốt, Hanuman hãy tin và hãy sống xứng đáng, đừng vì một Priêm mà hủy hoại tất cả. Cả Hanuman lẫn Pơ-le như nhắc nhở chúng ta về ý nghĩa cuộc sống, dù có những khoảng tối nhưng cuối cùng thì vẫn đẹp, vẫn thiện, hãy tin và yêu.

Cuối cùng Xê-đa đoàn tụ với Priêm trong cái chết. Chợt lạnh cả lòng… Giá như Priêm đừng nói dối Xê-đa, dù là ý tốt. Giá như Xê-đa tha thứ lần nữa. Tổn thương nào cũng đáng thông cảm, nhưng bi kịch xảy ra khi mỗi người đều chưa chân thành và chưa đủ vị tha. Hình như trong mỗi chúng ta đều có một Priêm và một Xê-đa ngự trị.

Hấp dẫn về dàn dựng

Những triết lý sâu sắc được lồng vào lớp vỏ hấp dẫn của nghệ thuật biểu diễn. Tác giả đã viết chỉn chu đến từng chi tiết, thấm thía từng lời thoại, lời ca. Kiểu viết đầy chất văn học như thế đã khiến cải lương sang trọng. Đạo diễn Hoa Hạ lại phả vào vở không khí sinh động của thời đại mới, rất phù hợp với khán giả trẻ. Hoa Hạ từng nói: “Thời đại đã khác, người ta không chỉ nghe, mà còn đòi hỏi yếu tố nhìn. Vì vậy tôi phải làm cho vở có màu sắc hơn”.

• Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Tuyết và 60 năm sự nghiệp: Xứng danh 'cải lương chi bảo'
• Quang Khải - Con đường cải lương của giọng ca độc, lạ
• Vở diễn 'Cây gậy thần': Ngỡ ngàng cải lương lồng xiếc!

Bà cho chúa khỉ Hanuman dẫn Pơ-le và Priêm chạy thoát vòng vây của bọn phản thần, vượt sông vượt núi với một bầy khỉ làm cầu, với vũ đạo và tạo hình đẹp mắt. Bà cho quỷ Riếp đẹp trai để logic hơn khi quyến rũ Xê-đa. Bà cho âm nhạc và vũ điệu rất nhiều, được sáng tác mới bởi nhạc sĩ Thanh Liêm, một tên tuổi trong làng nhạc cải lương. Âm hưởng nhạc và vũ điệu của nước bạn Campuchia khiến khán giả Việt Nam thích thú. Hàng trăm bộ trang phục lộng lẫy, sang trọng cũng được may mới hoàn toàn bởi tài năng của nghệ sĩ Công Minh và Ngọc Tuấn, 2 nghệ nhân cự phách của sân khấu. Vở diễn được đầu tư rất công phu.

Nghệ sĩ Võ Minh Lâm là một ứng viên sáng giá cho vai Priêm. Cái bóng của NSƯT Phương Quang ngày xưa quá lớn, có thể nói là áp lực cho chàng nghệ sĩ trẻ. Nhưng Võ Minh Lâm đã làm cho Priêm khác đi. Có thể chất giọng của anh không trầm như Phương Quang nên độ sâu lắng ít hơn một chút, nhưng anh lại thành công ở những lớp diễn kịch tính, những khi Priêm biến chất, tàn nhẫn, hoặc khi Priêm trăn trở, cô đơn. Nói công bằng, đây cũng là một vai diễn để đời của Võ Minh Lâm.

Với 3 cô đào cùng đóng vai Xê-đa, thì điểm nhấn mạnh nhất là NSƯT Phượng Loan, đóng Xê-đa lúc cuối. Giọng ca chị quá ngọt, ngân rung đến cảm động, nét diễn thì sâu lắng đúng chất của Xê-đa. Đây là lớp diễn nặng nhất trong cả vở, khi Xê-đa đối mặt Priêm, yêu thương, hờn giận, phẫn nộ, vô cùng phức tạp. Và Phượng Loan đã không làm khán giả thất vọng.

Cô đào Phương Cẩm Ngọc lần đầu diễn vở dài, vậy mà đã lấy nước mắt khán giả trong vai Ra La, con trai của Priêm và Xê-đa. Hóa trang thành cậu bé 16 tuổi, dễ thương, khán giả đã khóc vì cậu trong lớp diễn cha con đoàn tụ.

Nàng Xê-đa là một viên ngọc quý trong kho tàng cải lương. Tái dựng để lớp trẻ có dịp chiêm ngưỡng, quả thật đáng ghi nhận trong mùa dịch Covid-19.

Hoàng Kim