Ngẫm ngợi cuối tuần: Thủ tín với đất trời

12/01/2025 06:35 GMT+7 | Văn hoá

Cuối tuần này, nhóm thiện nguyện Hoa của đá (Hà Nội) sẽ làm lễ khánh thành điểm trường thứ 19 tại thôn Há Đề, xã Sủng Trái, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Gồm 3 lớp học, diện tích sử dụng là 115,2m2 và cả trang thiết bị, với tổng kinh phí 386,543 triệu đồng, đây là ngôi lớp mở đầu cho năm thứ 11 của nhóm làm thiện nguyện ở Hà Giang.

Những mẩu chuyện xung quanh việc xây dựng điểm trường này để lại cho tôi nhiều suy ngẫm…

Bạn tôi kể: Một gia đình Mông khi muốn làm một nương mới, việc đầu tiên phải chọn một hòn đá to trong nương để cúng. Hòn đá đó gọi là "thứ tỷ". Thứ tỷ được coi như vật thờ. Thứ tỷ là vật thờ, nhưng cũng như bàn thờ. Đặt lễ cúng thứ tỷ, người ta kê miếng gỗ phẳng đặt gà, rượu và thắp hương. Khi sắp đồ cúng, người ta nhổ lông cổ con gà lúc giết thịt, nhúng vào máu gà khi cắt tiết, đem dính vào hòn đá. Lời cúng là lời cầu xin thứ tỷ bảo quản đất đai không bị sạt lở, cây cối tốt tươi, trồng không bị đổ, không bị trâu bò phá.

Ngẫm ngợi cuối tuần: Thủ tín với đất trời - Ảnh 1.

Cúng thứ tỷ cho điểm trường sắp xây

Đối với gia đình thì chủ nhà tự cúng.

Đối với dòng họ hoặc việc chung của cả cộng đồng, việc cúng thứ tỷ cũng được dòng họ hoặc cả một cộng đồng toàn bản cùng làm, có thầy cúng cẩn thận. Tảng đá cúng thứ tỷ sẽ được chọn nằm ngay ở trung tâm bản.

Với người Mông, việc nhà cửa đất đai nơi mình sinh sống cư ngụ được coi như bản mệnh của gia đình mình, nên việc ứng xử với đất đai nơi ở, họ rất trọng thị, tôn nghiêm chứ không phải thấy đất là cày, thấy nơi phẳng là san nền nhà, dù là đất ở đâu.

Đất phải có thần, thần đó chính là đá. Vậy có thể coi đá như là thứ Tô tem (vật thờ) của người Mông. Khi sống giữa đá, thì đá là vật che chở cho họ. Con người sống phải cậy nhờ từ đá.

Người Mông xây tường rào bằng đá. Đá thành bờ giữ đất, đá làm đường đi, đá đắp mộ, làm mái nhà che mưa nắng cho những người nằm xuống. Đá gắn liền với cuộc sống bản làng, với mỗi thân phận người, sống chết đều liên quan đến đá.

Vừa qua, ngôi trường học chúng tôi xây dựng ở Há Đề, xã Sủng Trái, huyện Đồng Văn, Hà Giang, trước khi tiến hành xây dựng, già bản cũng chọn một hòn đá thứ tỉ ngay trong bản làm lễ khởi công, xin cho ngôi trường mới được mọi sự an lành. Nó giống như lễ động thổ của người xuôi khi xây nhà mới.

Thì ra, việc lễ nghĩa thủ tín với đất trời, cộng đồng nào cũng có, chỉ với hình thức khác nhau thôi.

Biết ơn thứ tỷ!

Ngẫm ngợi cuối tuần: Nếp sống của rừng

Họa sĩ Đỗ Đức

Tags:
Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm