Streamer Trung Quốc và bê bối quảng cáo sai sự thật: Hậu quả nặng nề

Ngành công nghiệp livestream bán hàng tại Trung Quốc đã đạt đến tầm vóc khổng lồ, trở thành một trong những kênh thương mại chủ lực với doanh thu hàng năm hàng trăm tỷ USD.

Từ những cái tên đình đám như Lý Giai Kỳ hay Vi Á đến những streamer vô danh, livestream không chỉ là công cụ kiếm tiền mà còn là biểu tượng của sự đổi đời trong thời đại số. Tuy nhiên, đằng sau ánh hào quang là những bê bối quảng cáo sai sự thật, làm lung lay niềm tin của người tiêu dùng và đẩy các streamer vào vòng xoáy của hậu quả pháp lý, tài chính và danh tiếng. Những vụ việc này không chỉ phơi bày mặt tối của ngành mà còn thúc đẩy những thay đổi sâu rộng trong cách Trung Quốc quản lý thị trường thương mại điện tử.

Quy mô khủng và khủng hoảng niềm tin

Trong năm 2023, livestream bán hàng tại Trung Quốc ghi nhận doanh thu ước tính 4.900 tỷ nhân dân tệ, tương đương 690 tỷ USD, tăng gấp 10 lần so với năm 2019. Các phiên livestream của những KOL hàng đầu như Lý Giai Kỳ hay anh em Tiểu Dương có thể thu hút hàng triệu người xem, chốt đơn hàng tỷ đồng chỉ trong vài giờ. Tuy nhiên, sự phát triển quá nhanh đã kéo theo những vấn đề nghiêm trọng. Theo Tổng cục Quản lý Thị trường Trung Quốc, năm 2024 ghi nhận hơn 402.000 đơn khiếu nại liên quan đến livestream, tăng 19,3% so với năm trước. Những hành vi vi phạm phổ biến bao gồm thổi phồng công dụng sản phẩm, bán hàng giả, và sử dụng kỹ xảo để đánh lừa người xem. Những vụ bê bối này không chỉ gây thiệt hại tài chính cho khách hàng mà còn làm xói mòn niềm tin, yếu tố cốt lõi giúp livestream trở thành kênh thương mại hiệu quả.

Vi Á: Sự sụp đổ của "nữ hoàng livestream"

Một trong những vụ việc đình đám nhất là trường hợp của Vi Á, hay Hoàng Vi, từng được mệnh danh là "nữ hoàng livestream". Năm 2021, Cục thuế Hàng Châu cáo buộc cô trốn thuế 703 triệu nhân dân tệ, tương đương 110 triệu USD, từ năm 2019 đến 2020 thông qua việc khai man thu nhập và che giấu hoa hồng. Ngoài ra, Vi Á từng bị chỉ trích vì quảng cáo sản phẩm với thông tin sai lệch, gây hiểu lầm về chất lượng. Hậu quả mà cô phải đối mặt là mức phạt kỷ lục 1,341 tỷ nhân dân tệ, khoảng 203 triệu USD, cùng lệnh cấm sóng trên nhiều nền tảng. Hình ảnh “nữ hoàng livestream” sụp đổ, kéo theo làn sóng tẩy chay từ công chúng. Vụ việc của Vi Á đã khiến Hiệp hội Biểu diễn Trung Quốc ban hành quy định cấm sóng vĩnh viễn đối với những người nổi tiếng vi phạm nghiêm trọng về luật pháp hoặc đạo đức.

Anh em Tiểu Dương: Bánh Trung thu giả và cái giá đắt

Không kém phần ồn ào, anh em Tiểu Dương, chủ công ty Ba Con Cừu, vướng vào bê bối liên quan đến bánh trung thu "Mỹ Thành Hong Kong" vào năm 2024. Sản phẩm được quảng cáo là cao cấp nhưng thực chất không đạt tiêu chuẩn chất lượng, dẫn đến cáo buộc quảng cáo sai sự thật. Công ty bị phạt 68,9495 triệu nhân dân tệ, khoảng 10 triệu USD, và phải bồi thường 27,7785 triệu nhân dân tệ cho khách hàng. Tiểu Dương Ca bị ngừng livestream hơn 100 ngày, trong khi công ty bị đình chỉ hoạt động thương mại trực tuyến để khắc phục. Sau khi trở lại, Ba Con Cừu phải thực hiện 89 biện pháp chỉnh đốn dưới sự giám sát chặt chẽ của cơ quan chức năng, đồng thời đối mặt với sự nghi ngờ từ người tiêu dùng.

Xinba: Yến sào giả gây phẫn nộ

Một trường hợp khác gây sốc là streamer Xinba, người bị phát hiện bán “yến sào” giả – thực chất là nước đường – vào năm 2022. Vụ việc khiến công chúng phẫn nộ vì yến sào là mặt hàng đắt đỏ, thường được mua với kỳ vọng cải thiện sức khỏe. Xinba bị phạt hơn 130.000 USD và bị cấm livestream trong 60 ngày. Danh tiếng của anh bị hủy hoại, dẫn đến sự sụt giảm nghiêm trọng lượng người xem và doanh thu. Vụ việc này đã góp phần làm gia tăng sự giám sát đối với ngành livestream, đặc biệt với các sản phẩm thực phẩm cao cấp.

Yin Shihang: "Đám cưới" giả và lệnh cấm kỷ lục

Năm 2024, streamer Yin Shihang gây bão khi tổ chức một buổi livestream "đám cưới" giả, thuê diễn viên đóng vai cô dâu, bố mẹ và khách mời để thu hút tiền donate từ khán giả. Sự thật bị phanh phui sau khi nhận được 230.000 báo cáo từ người dùng. Hậu quả là Yin Shihang bị cấm livestream trong 630 năm, một mức phạt kỷ lục đồng nghĩa với việc anh không bao giờ được trở lại nền tảng. Vụ việc làm dấy lên tranh luận về sự lỏng lẻo trong kiểm soát nội dung của các nền tảng livestream, buộc các công ty như Douyin phải tăng cường giám sát.

Lý Giai Kỳ và Đổng Vũ Huy: Uy tín lung lay

Những cái tên như Lý Giai Kỳ và Đổng Vũ Huy, hai KOL hàng đầu, cũng không tránh khỏi lùm xùm. Họ bị cáo buộc bán hàng kém chất lượng, từ tôm đông lạnh trộn phụ gia vượt ngưỡng đến tổ yến chưa qua xử lý gắn mác cao cấp và đá quý giả kèm giấy kiểm định rởm. Dù không có thông tin cụ thể về mức phạt tiền, các vụ việc đã làm giảm uy tín của họ trong vai trò "kim chỉ nam" tiêu dùng. Sự sụt giảm niềm tin từ người tiêu dùng đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh thu livestream của họ, đồng thời buộc các nền tảng như Taobao và Douyin áp dụng chính sách kiểm duyệt nghiêm ngặt hơn.

Tác động pháp lý và thay đổi ngành

Những bê bối này đã dẫn đến những thay đổi lớn trong cách Trung Quốc quản lý ngành livestream. Về mặt pháp lý, chính phủ đã siết chặt quy định, cấm các hành vi như mua lượt view ảo, làm giả lưu lượng truy cập, và quảng cáo sai sự thật. Các nền tảng phải yêu cầu streamer đăng ký bằng tên thật và chịu trách nhiệm về nội dung phát sóng.

Luật Quảng cáo Trung Quốc quy định rằng người nổi tiếng không thể trốn tránh trách nhiệm bằng cách tuyên bố "tôi không biết", và có thể bị xử lý hành chính nếu cố ý quảng bá thông tin sai lệch. Các khoản phạt dao động từ vài chục nghìn đến hàng trăm triệu USD, như trường hợp Vi Á và Ba Con Cừu. Ngoài ra, streamer còn phải bồi thường cho khách hàng và chịu chi phí khắc phục hậu quả. Nhiều người bị cấm sóng tạm thời hoặc vĩnh viễn, như Yin Shihang, trong khi Hiệp hội Biểu diễn Trung Quốc áp dụng lệnh "phong sát" đối với những trường hợp vi phạm nghiêm trọng.